حجم مبنا و قیمت پایانی

مرتضی امینی
نوشتاري جهت آشنايي بيشتر با مسائل اقتصادي ايران و جهان

جزییات نحوه محاسبه حجم مبنا در بورس تهران

مدیریت عملیات بازار بورس تهران جدیدترین شیوه محاسبه حجم مبنا را اعلام کرد.

به گزارش ایبِنا، مدیر عملیات بازار بورس تهران در تازه ترین اعلامیه ای اظهار داشت: شیوه محاسبه حجم مبنا مطابق اطلاعیه هشتم اسفند ماه ۹۸ به شرح ذیل اعمال می شود: حجم مبنای کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس فرمول قبلی (ماده واحده مصوب ۲۸ بهمن ماه ۹۳ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) ۴ در ده هزار سهام شرکت است، به شرطی که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت ها برابر با ۵۰ میلیارد ریال و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰میلیارد ریال و برای شرکتهای با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال تعیین شد.

به این ترتیب، تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته ی بعد اعمال می شود. همچنین در صورت اقدامات شرکتی تغییرات حجم مبنا بر اساس مقررات و با رعایت نصاب های این مصوبه محاسبه و اعمال می شوند.

چند‌و‌چون حجم مبنا در معاملات بازار سرمایه

حجم مبنا قاعده‌ای است که در سال ۱۳۸۲ و در جهت جلوگیری از ضرر بیش‌ازحد سرمایه‌گذاران ناآشنا با ماهیت بازار اعمال شد. بر اساس قاعده حجم مبنا، درصورتی‌که تعداد سهام معامله‌شده، از حجم مبنای تعیین‌شده بیشتر باشد، قیمت پایانی معادل با میانگین وزنی قیمت‌های روز جاری خواهد بود و در غیر ‌این ‌صورت، تغییر قیمت پایانی متناسب با نسبت حجم سهام معامله‌شده به حجم مبنا از میانگین وزنی قیمت‌های معاملات روز جاری تبعیت خواهد کرد. منطق حجم مبنا، جلوگیری از اثرگذاری تغییر قیمت ناشی از معاملات با حجم بسیار کم بر قیمت پایانی سهام است. به‌عبارت‌دیگر، درصورتی‌که قیمت پایانی سهام بر اساس معاملات با حجم بالا به دست آمده باشد، می‌توان آن را معیار مناسبی از ارزش بازار سهم مربوطه دانست؛ در غیر این صورت اگر حجم معاملات سهام ناچیز بوده باشد، میانگین موزون قیمت معاملات انجام‌شده نمی‌تواند انعکاس مناسبی از خرد جمعی بازار باشد و ازآنجاکه قیمت پایانی سهام در شاخص بورس منعکس می‌شود، این امر سبب می‌شود که تغییرات شاخص منعکس‌کننده روند واقعی بازار نباشد و لذا در این حالت اعمال حجم مبنا سبب اصلاح قیمت پایانی و شاخص بورس می‌شود.
با وجود مزیت‌هایی که حجم مبنا دارد، عده‌ای از منتقدان آن استدلال می‌کنند که وجود هر عاملی که موجب جلوگیری از تطابق سریع قیمت سهام و ارزش ذاتی آن شود، به معنی ممانعت از تغییر قیمت سهام در پی انتشار اطلاعات جدید بوده و کارایی بازار را با مشکل مواجه می‌کند. این در حالی است که حجم مبنا از انعکاس اطلاعات در قیمت سهام جلوگیری نمی‌‎کند. بلکه اتفاقاً منطق حجم مبنا این است که در شرایطی که معامله‌کنندگان یک سهم، تعداد بسیار کمی هستند، بنابراین احتمالاً اطلاعات جدیدِ قابل‌توجهی در بازار منتشر نشده است یا اینکه بخش عمده بازار، اطلاعات جدید را حائز اهمیت در تعیین قیمت سهام ندانسته است و این حقیقت در حجم اندک معاملات منعکس شده است. ازاین‌رو تغییر قیمت ناشی از حجم اندک معاملات، مورد تأیید قاطبه بازار نیست و نباید این تغییر به‌طور کامل در قیمت پایانی سهام منعکس شود. در حالتی هم که حجم معاملات به میزان کافی باشد، حجم مبنا هیچ‌گونه اثری بر قیمت پایانی نخواهد داشت و میانگین موزون قیمت معاملات انجام‌شده در طول روز معاملاتی، دقیقاً معادل قیمت پایانی خواهد شد.
سوءتفاهم دیگری که در مورد حجم مبنا وجود دارد این است که برخی منتقدان حجم مبنا را به‌عنوان محدودیتی برای تعیین قیمت در بازار و مانعی بر سر راه سرمایه‌گذاران برای معامله سهم می‌دانند. اما باید توجه داشت که سرمایه‌گذار مختار است با هر قیمتی که از نظر او منعکس‌کننده ارزش ذاتی سهم است، اقدام به معامله کند اما اینکه قیمت معامله او، مبنای تعیین قیمت پایانی و در نتیجه محاسبه عدد شاخص باشد در صورتی پذیرفتنی است که بخش قابل قبولی از فعالان بازار نیز آن را از طریق انجام معامله، تأیید کرده باشند که این همان منطق حجم مبنا است.
دسته‌ای دیگر از منتقدان نیز، اگرچه وجود حجم مبنا را مفید می‌دانند اما معتقدند که اعمال حجم مبنا، در واکنش به ریسک‌های ناپایدار و یک اضطرار بوده، درحالی‌که به‌صورت دائمی بر قیمت پایانی در بازار اعمال می‌شود و ازاین‌رو خواستار عدم استفاده از حجم مبنا هستند. حتی اگر اعمال حجم مبنا بر قیمت پایانی سهام را امری موقتی و راهکار اصلاحی اضطراری بدانیم، در پاسخ به این دسته از منتقدان باید گفت که در صورت نبود اضطرار مورد اتلاق قرار گرفته، حجم مبنا به‌خودی‌خود بی‌اثر می‌شود. به‌عبارت‌دیگر همان‌طور که گفته شد، حجم مبنا در حالتی که معاملات سهام از عمق کافی برخوردار باشد، اثری بر قیمت پایانی سهام ندارد.
اکثر بورس‌های اوراق بهادار کشورهای دارای اقتصاد پیشرفته، اگرچه حجم مبنا وجود ندارد اما منطق مستتر و منشأ ایجاد حجم مبنا مطرح حجم مبنا و قیمت پایانی بوده است. به این معنی که در بورس‌های مذکور این اعتقاد وجود دارد که قیمت به‌دست‌آمده از معاملاتی که دارای عمق مناسب نیستند، انعکاس درستی از نظر تمامی فعالان بازار نیست و نمی‌تواند معیار مناسبی برای انتشار به بازار باشد. ازاین‌رو برای سهامی که نقدشوندگی کافی و حجم معاملات قابل قبولی ندارند از حراج تک قیمتی استفاده می‌شود. به این صورت که در طول یک روز معاملاتی، یک یا چند حراج در ساعات مشخصی انجام شده و قیمت به‌دست‌آمده از حراج مذکور مبنای تعیین حجم مبنا و قیمت پایانی قیمت پایانی سهام خواهد بود. این امر ازیک‌طرف سبب جلوگیری از دست‌کاری بازار شده و از طرف دیگر باعث بهبود کشف قیمت سهم در بازار می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که منطق اعمال حجم مبنا در بورس‌های دیگر وجود داشته اما روش به کار گرفته‌شده برای رسیدن به این هدف متفاوت است و ازاین‌رو نمی‌توان ادعا کرد که حجم مبنا به‌کلی بی مبناست!

چگونه صفحه معاملاتی tsetmc را بخوانیم؟

زمانی که برای اولین بار وارد صفحه شرکت مدیریت فناوری بورس تهران می‎شویم در دید اول با صفحه‎ای پر از اعداد و ارقام مبهم مواجه می‎شویم هر چه بیشتر به عمق این اعداد وارد شویم تصور می‌کنیم با دنیای عجیب و غریب‎تری رو به رو شده‎ایم اما لازم است برای رفع این ابهامات تک تک آیتم‎های موجود در این صفحه حجم مبنا و قیمت پایانی را برای انجام معاملات سهام مورد بررسی قرار دهیم.

ابتدا باید ببینیم که در صفحه معاملاتی چه عناوینی خودنمایی می‎کند و این اعداد و ارقام چه چیزی را به ما نشان می‎دهند:

قیمت سهم:

برای اینکه متوجه شویم قیمت سهم چقدر است با دو عنوان قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله در این صفحه رو به رو می‎شویم.در ستون سمت راست جدولی را مشاهده می‎کنیم که حاوی قیمت خرید، قیمت فروش و قیمت آخرین معامله است همچنین اعدادی نظیر اولین قیمت، قیمت پایانی و قیمت دیروز هم در آن میان به چشم می‌خورد که در ادامه به آن‏ها می‎پردازیم.

اولین قیمت:به اولین قیمتی که سهم در شروع معاملات تجربه می‌کند گفته می‏شود.

قیمت پایانی: قیمت میانگین کلیه معاملات انجام شده در هر روز است در حقیقت میانگین‎گیری کلیه معاملات انجام شده در هر روز قیمت پایانی همان روز است.

قیمت دیروز:به قیمت پایانی روز قبل، قیمت دیروز گفته می‎شود.

قیمت آخرین معامله:به قیمت آخرین معامله‌ای که در هر روز انجام می‎شود قیمت آخرین معامله گفته می‎شود.

دامنه نوسان:حداقل و حداکثر قیمت را تعیین می‎کند در بازار بورس این عدد برای سهام مثبت و منفی 5درصد است. دامنه نوسان با قیمت پایانی روز گذشته باز می‎شود یعنی وقتی قیمت پایانی 2درصد مثبت شود روز بعد دامنه نوسان با 2درصد مثبت باز خواهد شد و با شروع معاملات می‎تواند از این قیمت مثبت یا منفی 5درصد افزایش یا کاهش قیمت را تجربه کند.

تعداد معاملات: تعداد معاملات در بورس تعداد دفعات انجام معامله در یک نماد را نشان می‌دهد. در واقع تعداد معاملات، نشان می‌­دهد که سهام یک نماد چندبار خرید و فروش شده است .اگر بخواهیم این عدد معیاری برای نوسان‎گیری قرار دهیم باید بگوییم که مبنا قرار دادن تعداد معاملات برای بررسی وضعیت سهم عامل دقیق و قابل استنادی نیست.

حجم معاملات: به تعداد سهام خریداری شده و فروش رفته در یک بازه زمانی خاص، حجم معاملات بازار گفته می‌شود. البته باید در نظر داشت که می‌توان بازه زمانی را سنجش حجم معاملات به شکل روزانه، هفتگی و یا ماهانه در نظر گرفت علاوه بر حجم معاملا‌ت را نه تنها می‌توان برای یک نماد بلکه می‎توان برای بخش‌های مختلف بازار مثل شاخص صنعت و یا شاخص بورس نیز مورد بررسی قرار داد. به بیان ساده تر تعداد سهامی که در یک روز معاملاتی جابه جا می‎شود حجم معاملات آن سهم در آن روز است.

ارزش معاملات: اگر ارزش تمامی معاملات انجام شده در سهام را در نظر بگیریم در واقع ارزش معاملات آن سهم را مورد ارزیابی قرار دادیم یعنی اگر قیمت پایانی را در تعداد کل سهام شرکت ضرب کنیم ارزش معاملات آن به دست می‎آید به زبان ساده اگر بخواهیم کل سهام یک شرکت را خریداری کنیم به چقدر پول نیاز داریم!

اگر بر روی سهامی سه معامله انجام شود، ارزش معاملات آن سهم حجم مبنا و قیمت پایانی را باید از مجموع سه معامله صورت گرفته به دست آورد.

اگر بر روی سهم 100معامله با قیمت 10ریال و 200معامله با قیمت 15ریال و 150 معامله با قیمت 12ریال انجام شود ارزش معاملات صورت گرفته به ترتیب 1000ریال، 3000ریال و 1800ریال می‎شود و در نتیجه ارزش معاملات روزانه این سهم به 5800 ریال می‌رسد.

این مقاله را حتما مطالعه کنید: شاخص‎های بورس را بهتر بشناسیم

ارزش بازار چیست؟

این آیتم که در سمت راست صفحه دیده می‎شود ارزش بازار سهم مورد نظر را نشان می‎دهد.در واقع از ضرب تعداد سهام یک شرکت در قیمت هر سهم ارزش بازار آن سهم به دست می‌آید. در بازار سهام ارزش بازار شرکت‌ها معادل ارزش بازار کل سهام منتشر شده آن شرکت است.

مثال: اگر قیمت سهام شرکتی 2000 ریال باشد و 1 میلیون برگه سهم از آن منتشر شده باشد حاصلضرب این دو عدد ارزش بازار سهم را به ما نشان می‌دهد که برابر است با 2میلیارد ریال. با این حساب اگر قیمت سهامی افزایش پیدا کند ارزش بازار آن شرکت نیز رشد خواهد کرد و اگر قیمت سهم با افت مواجه شود ارزش بازارش نیز کاهش می‎یابد همچنین در صورتی که قیمت سهام یک شرکت ثابت بماند و شرکت موردنظر، سهام بیشتری منتشر کند، ارزش بازار آن افزایش خواهد یافت.

وضعیت نماد: در مقابل آیتم وضعیت نماد با یکی از چهار حالت مجاز، مجاز محفوظ، ممنوع و ممنوع متوقف مواجه خواهیم شد.

*وضعیت مجاز:یعنی سهم در حال عادی خود قرار دارد، سهم باز است و هیچ مشکلی نیز سر راه معاملات آن وجود ندارد.

*مجاز محفوظ:به این معنی است که سفارش‌گیری انجام می‎شود اما معامله‎ای صورت نمی‎گیرد.در واقع در این حالت بین خریدار و فروشنده مچینگ صورت می‌گیرد اما معامله‎ای شکل نخواهد گرفت در واقع قبل از باز شدن نماد این حالت رخ می‎‎دهد.

*ممنوع:زمانی این حالت در مقابل وضعیت نماد به چشم می‎خورد که نماد متوقف شده است در حقیقت این حالت به این معناست که نه سفارش‌گیری و نه معامله هیچکدام صورت نمی‎گیرد اما احتمال بازگشایی آن نماد در روزهای آینده نزدیک است.

*ممنوع متوقف:این حالت نیز بیانگر آن است که نماد به کلی بسته شده است و تا زمانی که ناظر پیغامی مبنی بر بازگشایی آن ندهد معاملات این نماد همچنان ممنوع خواهد بود.

در جدول وسط صفحه به موارد دیگری نظیر بازه روز، قیمت مجاز، بازه هفته و غیره برخورد می‌کنیم.

بازه روز:در مقابل این آیتم دو عدد وجود دارد عدد سمت راست بالاترین قیمتی است که سهم در طول روز دیده و سمت چپ پایین‌ترین قیمتی که در آن روز تجربه کرده است.

قیمت مجاز: بالاترین و پایین‌ترین قیمتی که سهم مجاز است در یک روز معاملاتی تجربه کند قیمت مجاز آن نماد نام دارد.

بازه هفته: به بیشترین و کمترین قیمتی که سهم در یک هفته گذشته به آن رسیده است بازه هفتگی گفته می‎شود.

بازه سال: به بیشترین و کمترین قیمتی که سهم در یک سال گذشته به آن رسیده است نیز بازه سال گفته می‎شود.

تعداد سهم: واضح است که این آیتم تعداد سهم های منتشر شده از شرکت را نشان می دهد.

حجم مبنا: یکی از مواردی است که هر سهامداری بارها و بارها با آن رو به رو شده است را باید حجم مبنا دانست ممکن است مفهوم حجم مبنا برای برخی از افراد اندکی مبهم باشد اما به زبان ساده باید گفت برای اینکه قیمت سهم بتواند در 5درصد مجاز خود حرکت کند باید حجمی به میزان حجم مبنا مورد معامله قرار گیرد یعنی اگر سهمی به طور کامل 5درصد افزایش یا کاهش پیدا کند حداقل حجمی که باید معامله شود تا سهم قیمت چنین سقف و کفی را تجربه کند حجم مبنا است.

سهام شناور: سهم شناور به میزان سهام هر شرکتی که از یدک سهامداران عمده خارج است و سهامداران خرد می تواند آن میزان را مورد معامله قرار دهند گفته می شود. در حقیقت بخشی از سهام یک شرکت است که دارندگان آن آماده عرضه آن هستند و قصد نگه داشتن آن سهام را ندارند.

به بیان دیگر اگر کل سهام یک شرکت را در نظر بگیریم و میزان سهام سهامداران راهبردی را نیز به دست بیاوریم از کسر میزان سهام سهامداران عمده از کل سهام شرکت سهام شناور آزاد حاصل می‎شود.

میانگین حجم ماه:این عدد میانگین حجم معاملات انجام گرفته در طول یک ماه است.

EPS: سود به ازای هر سهم را EPS آن سهم می گوییم یعنی اگر سود یا در آمد یک شرکت را بر تعداد سهام آن شرکت تقسیم کنیم سود به ازای هر سهم به دست می آید.

P/E: این عدد که از تقسیم قیمت سهم بر EPS آن حاصل می شود. دوره بازگشت اصل سرمایه را به سرمایه گذار نشان می دهد.

P/Eگروه: در واقع میانگین P/E تمامی سهم هم گروه با سهم مورد نظر ما است.

P/S: نسبت قیمت هر سهم به فروش هر آن سهم است.در حقیقت اگر فروش رشد کند مقدمات رشد شرکت نیز فراهم می‎شود یعنی رشد شرکت باید از رشد فروش آغاز شود.

در جدول سمت چپ نیز با برخی اعداد از جمله حجم و تعداد روبه رو هستیم که در مقابل آن دو آیتم حقیقی و حقوقی ذکر شده است.

حجم خرید و فروش حقیقی و حقوقی: میزان خرید و فروش افراد حقیقی و حقوقی را در طول یک روز معاملاتی نشان می دهد.

تعداد خرید و فروش حقیقی و حقوقی: تعداد افراد حقیقی و حقوقی را نشان می‎دهد که در حجم مشخصی در حال معامله بر روی سهم مورد نظر هستند.

در جدول پایین‎تر با آیتم هایی مانند تعداد و حجم خرید و فروش سهم روبه رو می‎شویم. در این آیتم نیز ردیف بالایی از قسمت خرید در اصطلاح سرخط خرید و ردیف اول از بخش فروش سر خط فروش است. سر خط خرید بیشترین قیمت خرید و سرخط فروش پایین ترین قیمت فروش را در آن لحظه به ما نشان می‎دهد علاوه بر از این بخش می‎توانیم تعداد افرادی که در آن لحظه درخواست خرید و فروش خود اعمال می‎کنند را نیز مشاهده کنیم.برای خرید و فروش نمادهای مختلف می‌توانید به کارگزاری کاریزما مراجعه کنید.

در سمت چپ صفحه یک نمودار به چشم می‎خورد که این نمودار قیمت و حجم مورد معامله سهم را در طول هر لحظه از یک روز معامله به نمایش می‎گذارد.

در پایین صفحه نیز با یک جدول به نام مقایسه شرکت‎های گروه مواجه می‎شویم که به تمامی اطلاعات نمادهایی که با سهم مورد نظر ما در یک گروه یا یک صنعت قرار می‎گیرند دستیابی پیدا می‎کنیم. با بررسی این جدول به راحتی می‎توانیم از وضعیت سایر شرکت‎های هم‎گروه با سهم خود مطلع شویم.

در این جدول می‌توان به اطلاعاتی از جمله قیمت آخرین معامله، قیمت پایانی، تعداد معاملات، حجم معاملات، ارزش معاملات و به علاوه تمامی این موارد در 30 روز گذشته برای هر یک از نمادهای هم گروه با سهم مورد نظر خود دسترسی پیدا کنیم.

اقتصاد ما

محاسبه قيمت پاياني هر نماد براي اعمال در محاسبات شاخص و درصورتي که نماد مذکور در آن روز معامله داشته باشد، به شرح زير است:

اگر حجم معامله شده از حجم مبنا کمتر باشد :

Price = Closing price + (Traded volume)/ (Base Volume) *(VWAP - Closing Price)

در اين فرمول داريم :

Price= قيمت سهام براي محاسبه در شاخص

Closing price= قيمت پاياني روز معاملاتي قبلي

Traded Volume= حجم معامله شده از آن نماد در جلسه معاملاتي جاري

Base Volume= حجم مبنا

VWAP= قيمت ميانگين وزني، نحوه محاسبه VWAP (Volume Wieghted Average Price ) به شرح زير است:

VWAP = ?(Price * Traded Volume ) / ?Traded Volume

Traded Volume of trade= حجم هر معامله

Price= قيمت هر معامله

اگر حجم معامله شده نماد از حجم مبنا بيشتر باشد، همان قيمتVWAP مبناي محاسبه قيمت پاياني در شاخص خواهد بود.

2- نحوه محاسبه شاخص

چگونگي محاسبه شاخص کل، شاخص تابلوهاي اصلي و فرعي، شاخص صنعت و شاخص گروه­ها به شرح زير است:

Index = ?(Pn * Qn )* 100/Base (فرمول لاسپيرز):

Pn= قيمت بر اساس فرمولهاي فوق

براي شاخص کل، مجموع حاصلضرب آخرين قيمت در سرمايه کليه شرکتها بر عدد پايه تقسيم شده و با ضرب در عدد 100 شاخص کل محاسبه مي شود.

براي تابلو اصلي و فرعي کسر فوق فقط براي شرکتهاي موجود در آن تالار محاسبه شده و براي گروههاي صنعت، شاخص آن گروه بر اساس فرمول فوق و فقط براي آن گروهها محاسبه مي­شود .

قيمت هاي تعادلي و تعديل پايه:

1- هنگام افزايش سرمايه از محل اندوخته (سهام جايزه):

هنگام افزايش سرمايه به­صورت سهام جايزه، با توجه به اينکه در اين موارد آورده نقدي نداريم، لذا پايه شاخص نيز تعديل نخواهدشد و اگر قيمت سهام متناسب با افزايش سرمايه و مطابق فرمول زير کاهش يابد، شاخص تغيير نخواهد کرد:

Adjusted Price = Close Price / (1+ a)

Adjusted Price= قيمت تعادلي

Close Price= قيمت پاياني روز معاملاتي قبلي

a= ضريب افزايش سرمايه

حال اگر نمادي که افزايش سرمايه داشته است با قيمت تعادلي (Adjusted Price) باز شود، تغيير قيمت در شاخص نخواهيم داشت. بديهي است اگر نماد مذکور با قيمتي بالاتر از قيمت تعادلي باز شود، افزايش شاخص و در صورتي که با قيمتي پايين تر از قيمت تعادلي باز شود کاهش شاخص خواهيم داشت.

2- هنگام افزايش سرمايه از محل آورده نقدي (حق تقدم خريد):

در هنگام افزايش سرمايه از محل آورده نقدي، با توجه به آورده نقدي يا مبلغ صرف سهام، پايه شاخص مطابق فرمول زير نيازمند تعديل خواهدبود::

New Base = Old Base * (Old Cap + 1000 * Right Cap)/ Old Cap

Old Base= پايه شاخص روز قبل

Old Cap= ارزش بازار روز قبل

Right Cap= سرمايه حق تقدم

بعد از باز شدن نماد اگر سهام با قيمت تعادلي زير باز شود، شاخص تغيير نخواهد يافت و اگر سهم با قيمت بالاتر از قيمت تعادلي باز شود افزايش شاخص خواهيم داشت:

Adjusted Price = (Close Price + 1000* a) / (1+a)

Adjusted Price= قيمت تعادلي پس از افزايش سرمايه

Close Price= قيمت پاياني روز معاملاتي قبل

a= ضريب افزايش سرمايه

شايان ذکر است که هنگام کاهش سرمايه (درصورتي که همراه با آورده نقدي نباشد) نيز همانند سهام جايزه عمل شده و در هنگام محاسبه قيمت تعادلي ضريب افزايش سرمايه منفي است.

3- هنگام افزايش سرمايه همزمان به صورت حق تقدم خريد سهام و سهام جايزه:

در مواقع افزايش سرمايه با توجه به آورده نقدي يا مبلغ صرف سهام نياز به تعديل پايه شاخص خواهيم داشت. جهت تعديل پايه داريم :

New Base = Old Base * (Old Cap + 1000 * Right Cap)/ Old Cap

Old Base= پايه شاخص روز قبل

Old Cap= ارزش بازار روز قبل

Right Cap= سرمايه حق تقدم

بعد از باز شدن نماد اگر سهام با قيمت تعادلي زير باز شود شاخص تغيير نخواهد يافت و اگر سهم با قيمت بالاتر از قيمت تعادلي باز شود، افزايش شاخص خواهيم داشت:

Adjusted Price = (Close Price + 1000* a) / (1 + a + b)

Adjusted Price= قيمت تعادلي پس از افزايش سرمايه

Close Price= قيمت پاياني روز معاملاتي قبل

a= ضريب افزايش سرمايه حق تقدم

b= ضريب افزايش سرمايه جايزه

شايان ذکر است که کاهش سرمايه (درصورتي که همراه با آورده نقدي نباشد) نيز همانند جايزه عمل شده و در هنگام محاسبه قيمت تعادلي ضريب افزايش سرمايه منفي و جهت تعديل پايه نيز سرمايه منفي در فرمول لحاظ مي شود.

4- هنگام افزودن يک شرکت جديد به شاخص

در هنگام اضافه کردن يک شاخص جديد بايد پايه شاخص به نحو زير تعديل شود تا تغييري در عدد شاخص نداشته باشيم. بديهي است که اين تعديل بعد از اولين معامله روي اين نماد خواهد بود:

New Base = Old base * (old cap + capital * price) / old cap

New base= پايه جديد شاخص

Old Base= پايه شاخص روز قبل

Capital= سرمايه شرکت وارد شده به شاخص

Price= قيمت معامله شده شرکت وارد شده به شاخص

Old Cap= ارزش بازار در پايان روز معاملاتي قبل ?(Pn * Qn )

5- شاخص بازده نقدي و قيمت

هدف از محاسبه اين شاخص تاثير اعلام سود نقدي بر پايه شاخص است و در حالت اعلام سود با توجه به کاهش احتمالي قيمت سهم، پايه شاخص به نحوي اصلاح خواهد شد که سبب کاهش شاخص نشود.

بدين منظور داريم:

Index Tedpix = ?PnQn *100/ base

Index Tedpix= شاخص بازده نقدي و قيمت

?PnQn= ارزش بازار

در مواقع اعلام سود نقدي يا افزايش سرمايه جهت تعديل پايه خواهيم داشت:

Base Tedpix = [Base Tepix * ?(PnQn - DnQn)/ ?PnQn] +

[?(Base Tepix) * Base Tedpix (t-1)/Base Tepix(t-1) ]

Base Tedpix= پايه شاخص بازده نقدي و قيمت

Base Tepix= پايه شاخص کل

PnQn= ارزش بازار (به ازاي هر سهم برابر است با قيمت * سرمايه )

DnQn= سود نقدي * سرمايه (به ازاي شرکتهايي که سود اعلام کرده اند)

Base Tepix(t-1)= پايه شاخص بازده نقدي و قيمت روز قبل

Base Tepix(t-1)= پايه شاخص کل روز قبل

6- شاخص بازده نقدي

Index Tedix = 1653 * Base Tepix / Base Tedpix

Index Tedix= شاخص بازده نقدي

Base Tepix= پايه شاخص حجم مبنا و قیمت پایانی کل

Base Tedpix= پايه شاخص بازده نقدي و قيمت

مرتضی امینی
نوشتاري جهت آشنايي بيشتر با مسائل اقتصادي ايران و جهان

سهامداران بازار پایه بخوانند | حجم مبنای یک چه مزیتی دارد؟

از فردا قرار است که یک تغییر مهم در بازار پایه فرابورس اتفاق بیفتد و آن این است که اگر یک سهم برای مدت ۲۰ روز به صورت مداوم در صف فروش یا خرید باشد به صورت اتوماتیک حجم مبنای آن به ۱ تغییر خواهد کرد. این تصمیم چه مزیتی دارد؟

به گزارش نبض بورس، شهیر محمدنیا | در روز یکشنبه ۵ دیماه شرکت فرابورس در اطلاعیه ایی اعلام کرد که از روز چهارشنبه ۸ دیماه حجم مبنای نمادهای بازار پایه در صورتی که به مدت ۲۰ روز در صف فروش یا صف خرید قفل باشند به یک تغییر خواهد کرد. البته به این شرط این اتفاق رخ خواهد داد که در تمام ساعت معاملاتی این ۲۰ روز در صف بوده باشند.

تصمیمی که نقدشوندگی را افزایش می دهد

این خبر می تواند به نقد شوندگی بازار کمک کند و liquidity بازار را افزایش می دهد. سهم های بازار پایه عمدتا جز سهم های کوچک بازار به حساب می آیند و در بسیاری از مواقع اصطلاحا پروژه می شوند. زیرا بازیگران معمولا به سراغ سهم هایی می روند که کوچک باشند تا بتوانند به راحتی به سهم جهت دهند مسلما یک تیم چند نفره حقیقی نمی توانند سهم بزرگی مثل شستا یا فارس جهت دهند و در سهم های کوچک بهتر می توانند روند سازی انجام دهند.

در ریزش سال گذشته که از ۲۰ مرداد ۹۹ آغاز شد تعداد زیادی از سهم هایی کوچک که در بازار پایه بودند قفل صف فروش شدند. یعنی هر روز صبح بازیگر سهم برای جلوگیری از افت قیمت سهم و اصطلاحا برای مدیریت روند سهم صف فروش طولانی تشکیل می داد و همین صف فروش سنگین مانع از تقاضا برای سهم می شد و بدین ترتیب خرید و فروش بسیار کمی در سهم صورت می گرفت و در اثر پر نشدن حجم مبنا، قیمت پایانی سهم تغییر نمی کرد و بازیگر سهم به هدف خود که عدم افت قیمت بود می رسید.

اما از طرفی این حالت باعث شده بود که نقد شوندگی این سهم ها به صفر برسد و سهامداران دیگر این سهم ها نمی توانستند سهام خود را نقد کنند و چندین ماه سرمایه آنها درگیر بود. این قانون به کمک این سهامداران آمده است که بعد از ۲۰ روز متوالی که سهم درگیر صف های طولانی باشد حتی با انجام یک معامله حجم مبنا پر می شود و در واقع دست بازیگران را برای دستکاری در روند سهم تا حدی کوتاه می کند و نقدشوندگی سهم ها را افزایش می یابد.

کی و طی چه فرآیندی حجم مبنا به وضعیت عادی باز خواهد گشت؟

از طرفی در بند دیگری در این قانون آمده است در صورتی که معاملات نماد از وضعیت حجم مبنا و قیمت پایانی صف خارج شد، حجم مبنای نماد به وضعیت عادی برمی‌گردد و بازگشت حجم مبنا به وضعیت عادی، ۲ روز کاری قبل از اعمال، طی پیام ناظر به بازار اعلام می‌شود و این بند باعث می شود شدت شتاب تغییر سهم زیاد نشود و حجم مبنا دوباره کاربرد خود را پیدا می کند زیرا بطور کلی حجم مبنا ابزاری است که مانند یک دست انداز شدت شتاب و تغییر ناگهانی قیمت سهم ها را چه در جهت صعودی و چه در جهت نزولی، کاهش می دهد و در واقع راه حلی است برای مصون نگه داشتن سرمایه افراد از تغییرات سریع و ناگهانی.

تجربیات سایر کشورها برای جلوگیری از نوسانات شدید

در بورس بسیاری از کشورها روش‌های مختلفی برای جلوگیری از نوسان‌های شدید قیمت سهام وجود دارد مثلا در بورس ژاپن مانند ایران دامنه نوسان وجود دارد البته نه بصورت درصدی بلکه بصورت واحدی از پول کشورشان یا در بورس نیویورک اگر شاخص S&P ۷ درصد در طی یک روز افت کند کل معاملات بورس نیویورک به مدت ۱۵ دقیقه متوقف می شود تا از شدت شتاب ریزش جلوگیری شود. قانون حجم مبنا هم در سال ۸۲ در زمانی که دکتر عبده تبریزی ریاست وقت سازمان بورس را برعهده داشتند به عنوان یک ابزار کنترلی در بازار بورس اوراق بهادار ایران بکار گرفته شد.