حکم شرعی معامله در بورس

حکم شرعی ارز دیجیتال

نظر مراجع معظم تقلید درباره معامله در بازار فارکس

حوزه/ حجت الاسلام صالحی با تشریح شرایط بازار فارکس و احتمال وجود معاملات صوری، غیرشرعی و ربوی در این بازار به بررسی حکم شرعی فعالیت در فارکس پرداخت.

به گزارش خبرگزاری «حوزه» از اصفهان به نقل از حکم شرعی معامله در بورس روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، حجت الاسلام امیر صالحی، کارشناس فقه و مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان به بررسی حکم شرعی معامله و فعالیت در بازار فارکس پرداخت.

وی با بیان اینکه به زبان ساده «فارکس» بورس بین المللی تجارت ارز می باشد، اظهار کرد: بازار فارکس بازاری است که در آن ارزهای مختلف نظیر ریال، دلار، یورو، پوند، ین و دینار معامله می شوند.

این مبلغ تصریح کرد: در این بازار یک ارز را توسط ارز دیگری معامله می کنند و کسی که قصد معامله دارد اگر احساس کند که ارزش ارزی در حال افزایش است آن ارز را خریداری می کند و هنگامی که ارزش آن افزایش یافت به فروش آن می پردازد و یا ارز گران را فروخته و پس از ارزان شدن مجدداً خریداری می کند و از این راه سود می برد.

اشکالات بازار فارکس

حجت الاسلام صالحی در ادامه خاطرنشان کرد: آنچه امروزه به عنوان «بازار فارکس» در اینترنت مطرح است دارای اشکالاتی است که موجب حرمت و عدم جواز این نوع معاملات شده است، نخستین اشکال این است که بسیاری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی می کنند و پایگاه یا وبلاگی به این نام برای خود ایجاد کرده اند دارای هویت مشخصی نیستند و هدف آنها از این کار صرفاً کلاه برداری است و با این شیوه به تطمیع مردم پرداخته و سرمایه آنان را غارت کرده و چون محل معلومی ندارند، مال باخته هیچ راهی برای استیفاء حق خود نخواهد داشت و همه سرمایه خود را از دست خواهد داد.

مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان تصریح کرد: اشکال دیگر بازار فارکس این است که بعضی از سرمایه گذاری های در فضای مجازی یک نمایش صوری بیش نبوده و واقعیت ندارد زیرا آنان اموال سرمایه گذار را جای دیگری مثل قاچاق و نظیر آن سرمایه گذاری کرده اند. این قسم از معاملات فارکس قطعا شرعی نیست زیرا جدای از اشکالات دیگر به شرط سرمایه گذار که صاحب مال است و شرط کرده که سرمایه اش در خرید و فروش ارز به کار گرفته شود عمل نشده است.

شرط حرام معامله را باطل می‌کند

وی ادامه داد: بخش دیگری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی می کنند اگر چه دارای هویت مشخصی هم باشند و حقیقتاً هم معامله ارز انجام می دهند اما در ضمن قرار داد خود با صاحبان سرمایه شرط هایی مطرح می کنند که آن شرط ها خلاف شرع است، مثل اینکه شرط می کنند در زمانهایی که معامله ای در کار نیست این سرمایه را به صورت ربوی به بانک یا مؤسسه ای قرض داده و سود دریافت کنند.

حجت الاسلام صالحی با بیان اینکه شرط حرام موجب بطلان معامله می‌شود، اظهار کرد: بنابراین کار کردن با چنین بازاری نیز حرام است، بنابراین معاملات فارکسی که امروزه از طریق اینترنت انجام گیرد اگر تمام شرایط معامله در آن رعایت شود یعنی هم هویت کارگزار احراز شود و هم اطمینان حاصل شود که کارگزار مطابق خواست صاحب سرمایه معاملات را مترتب می‌کند و از جهت قوانین کشوری نیز مقررات ورود و خروج سرمایه رعایت شود و قراردادهای جانبی نیز مشروع باشد، شرعاً جایز است.

نظر مراجع معظم تقلید پیرامون فارکس

این کارشناس فقه و احکام شرعی در ادامه به بررسی فتاوای مراجع معظم تقلید پیرامون بازار فارکس پرداخت و گفت: حضرت آیت الله خامنه‌ای در پاسخ به این سؤال که معامله در بازار فارکس چه حکمی دارد می‌فرمایند: بطور کلی صحت معاملات در بازار فارکس متوقف بر رعایت ضوابط شرعی و قانونی است.

وی در ادامه افزود: بنا به گفته برخی کارشناسان، کارگزاران بازار فارکس دو دسته اند، دسته اول که اکثر مدعیان کارگزاری از این دسته اند، صرفا یک صفحه مجازی در فضای اینترنت تشکیل داده اند و حضور واقعی در بازار ارز ندارند، این گروه پول مشتریان را دریافت و برای اهداف و برنامه‌های خود استفاده می‌کنند و فقط یک صفحه اینترنتی برای مشتری اختصاص می دهند که مشتری در آن مشغول معاملات به ظاهر ارزی می‌شود، بنابراین معاملات انجام شده غیر واقعی و باطل است و موجب ملکیت درآمد حاصله نمی شود.

حجت الاسلام صالحی خاطرنشان کرد: دسته دوم کارگزاران واقعی هستند که حضور واقعی در بازار ارز دارند و با پول مشتری اقدام به خرید و فروش ارز می‌کنند، که با رعایت ضوابط شرعی و قانونی، فی نفسه اشکال ندارد، ولی باید توجه شود که معاملات باید به صورت واقعی و خرید و فروش ارز باشد، بنابراین اگر کسب درآمد براساس پیش بینی نوسانات قیمت ارز باشد مشروع نیست. معاملات اهرمی، که با اعتبار گرفتن از کارگزار انجام می شود، اگر ماهیت قرض همراه با سود داشته باشد، ربا و حرام است.(استفتاء اختصاصی از دفتر مقام معظم رهبری به شمارهr5r9p6k).

مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان تصریح کرد: حضرت آیت الله سیستانی پیرامون بازار فارکس اجازه ورود در چنین معاملاتی را نمی‌دهند، همچنین نظر حضرت آیت الله صافی گلپایگانی در خصوص بازار فارکس این است که از آنجایی که معامله در بازار مذکور صوری است و لذا معاملات واقعه در آن صحیح نمی‌باشد، حضرت آیت الله مکارم شیرازی نیز می‌فرمایند با توجه به این‌که فارکس شرایط شرعیه معاملات را ندارد جایز نیست و حضرت آیت الله نوری همدانی هم فتوا می‌دهند که بازار فارکس و معاملات آن صورت شرعی ندارد.

وی در پایان با تأکید بر ضرورت توجه مقلدان به فتاوای مراجع تقلید خود، اظهار کرد: با توجه به اشکالاتی که بازار فارکس دارد و به آن اشاره شد افراد در ورود به این بازار اینترنتی هوشیارانه عمل کرده و فریب ظاهر بزک کرده آن را نخورند و جهات شرعی آن را مورد توجه قرار داده تا انسان دچار معاملات حرام و باطل نشود.

آیا بورس قمار است حکم شرعی بورس چیست؟

برخی از افراد برای ورود به بورس به شدت به دنبال پاسخ این سوال هستند که آیا بورس قمار است؟ یا حکم شرعی بورس چیست؟ با توجه به این که اکثر مردم ایران مسلمان هستند و در نظر گرفتن این نکته که قمار بر خلاف دستورات اسلام است برخی از افراد دچار شبهاتی شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که آیا شرکت در بورس قمار است یا نه؟ و حکم شرعی بورس چیست؟ اصلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین علل این شبهات ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی است که در بازار بورس به وجود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید ونوسانات قیمت در بازار بورس است که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند منجر به سود و زیان گردد. باور مردم به حلال و حرام باعث می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود پاسخ به این شبهات برای آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها اهمیت بسیار زیادی داشته باشد. در این مقاله از سایت دلفین وست شما را با پاسخ این سوال آشنا خواهیم نمود.

قمار و علت حرام بودن آن

حتما تا کنون نام قمار را شنیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اید و یا از تبعات منفی آن برای جامعه آگاهی دارید. قمار به نوعی بازی برای برد و باخت گفته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. در این بازی افراد بر سر موضوعی شرط می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندند و از این طریق افراد مبلغ بسیار زیادی را به دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آورند و یا از دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند. از دیدیگاه دین اسلام قمار حرام است زیرا شخص با فریب صاحب مال شخص دیگری می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. جالب است بدانید قمارباز همیشه بازنده است زیرا حتی اگر در برخورد با یک نفر شرط را ببرد در برخورد با نفری بعدی خواهد باخت و هر چه دارد از دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. اکنون که با مفهوم قمار و روش آن آشنا شدید به نظر شما قمار با بورس شباهتی دارد؟

احکام شرعی بازار بورس

بازار بورس یک بازار مولد است، به این معنا که با گرفتن پول، سهامدارن کار تولید و ارائه خدمات انجام می‌دهند و هم ایجاد اشتغال می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. بنابراین ورود حجم زیادی پول به بازار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند مشکلات اقتصادی جامعه را کم کند و ایجاد اشتغال نماید. فقر و بیکاری از بزرگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین علل معضلات اجتماعی هستند که بازار بورس به رفع آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها کمک می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. بنابراین بورس می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند برای جامعه مفید باشد.
اگر بخواهیم چرخه بورس را مورد بررسی قرار دهیم شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که سهام خود را در بورس قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند با ورود حجمی از پول رشد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند، اگر در انتخاب شرکت دقت کافی وجود داشته باشد سرمایه گذاران به سود خوبی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسند. عده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در این شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها استخدام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند و در نهایت تمامی این پروسه منجر به کاهش معضلات جامعه خواهد شد. بنابراین بورس می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند برای سرمایه گذاران، شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، جامعه و مشاغل سودمند باشد. با این اوصاف آیا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان گفت که بورس نوعی قمار است؟ هرگز. بورس نوعی بازار مولد است که منجر به پویایی جامعه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند برای تمام افراد جامعه سودمند باشد.

تفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اساسی بورس و قمار

تفاوت اساسی که میان بورس و قمار وجود دارد این است که قمار شانس محض است این در حالی است که بازار بورس ابزارها و روش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی دارد که به کمک آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان بازار را تحلیل کرد و بهترین تصمیم را گرفت. به علاوه بازار بورس قاعده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مند است و از قوانین خاصی پیروی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. این بازار مبتنی بر دانش اقتصادی است و لازمه آن مطالعه و انجام بررسی های لازم است تا بتوانید با استفاده از دانش خود سهام بورس را به گونه‌ای انتخاب کنید که در آینده سوددهی بالایی داشته باشد. این در حالی است که قمار هیچ پایه علمی ندارد که به کمک آن بتوان نتایج را تغییر داد.

یک باور غلط: بورس قمار است

با توجه به آن چه در ابتدای مقاله گفتیم بورس موجب افزایش نقدینگی در جامعه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گردد و نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان آن را قمار دانست. این در حالی است که عده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای باور دانرد بورس نوعی قمار است که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند برای جامعه بسیار زیان آور باشد. بورس علاوه بر افزایش نقدینگی، موجب افزایش سود برای سهامداران شده و لازم است شخص برای کسب سود با دانش و اطلاعات بیشتری این کار را انجام دهد. فراموش نکنیم بازار بورس ذاتا با ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی همراه است و اگر نظارت لازم بر روی آن وجود نداشته باشد، این بازار واقعا به یک قمارخانه بزرگ تبدیل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. اگر شخصی بدون آگاهی وارد این بازار شود، می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند دچار زیان های جبران ناپذیری شود. بسیار پیش آمده که کسی بدون داشتن اطلاعات لازم وارد این بازار شود و پس از شکست و زیان فراوان آن را نوعی قمار بداند. پس لازم است هم سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران و هم کسانی که در راس بازار بورس هستند از دانش و اطلاعات کافی برخوردار باشند.

دیدگاه مراجع دینی در مورد بورس

لازم به ذکر است هیچکدام از مراجع شیعه بورس را قمار نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانند مگر آن که روش انجام معاملات آن خارج از چهارچوب اسلامی باشد. نظرات برخی از مراجع را درباره حکم شرعی بورس به شرح ذیل است:

• آیت الله خامنه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای: بورس فی نفسه حرام نیست و تا زمانی که معاملات در این بازار از راه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مشروع انجام شود حلال است.
• آیت الله مکارم شیرازی: بورس قمار نیست زیرا بروس خرید و فروش (معامله) می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.
• آیت الله سیستانی: چنانچه سهام شرکتی حرام نباشد، معاملات آن اشکالی ندارد.

سخن آخر

عده بسیاری می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خواهند تفاوت میان بورس و قمار را بدانند و شبهات خود را درباره این مساله که آیا بورس قمار است و حکم شرعی بورس چیست برطرف نمایند. چنانچه بورس در چهارچوب اسلامی انجام شود و نظارت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های لازم بر آن وجود داشته باشد بورس را به هیچ وجه نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان قمار دانست. به علاوه بورس تفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اساسی با قمار دارد و بازاری مولد و قانون‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مند است که به سود جامعه و در چهارچوب قانونی فعالیت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند این در حالی است که قمار شانس محض است.

برای یادگیری “مقدمات بورس” مسیر زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم:

آیا بازار بورس حلال و شرعی است؟

همراهان گرامی بورس فردا بسیاری از افراد هستند که مسلمان اند و همچنین در بازار بورس هم فعالیت دارند اما سوال اصلی بسیاری از این افراد این است که آیا بازار بورس حلال و شرعی است؟ باید بیان کنیم که بر هر فرد مسلمان واجب است که تمام موازین و کار های شخصی خود را مطابق با قوانین اسلام تنظیم کند که این کار هم از این قاعده مستثنا نیست. ما در این مقاله قصد داریم تا دیدگاه شرعی و نگاه اسلام به مسئله بورس را بررسی کنیم.

معاملات حرام از دیدگاه اسلام

از دیدگاه اسلام خود داری کردن از فعل حرام یک فریضه واجب دینی بر همه افراد است. با توجه به اینکه خرید و فروش و معاملات یکی از مهم ترین قرارداد های اقتصادی در میان مردم است و تاثیر مستقیم بر معیشت آنها دارد. لذا لازم است تا این معاملات حلال و شرعی باشند. امام صادق علیه السلام می فرمایند: کسی که می خواهد خرید و فروش کند باید احکام آن را یاد بگیرد. اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن خرید و فروش کند بر اثر معامله های باطل و شبهه ناک به هلاکت می ‌افتد.

چه معاملاتی در اسلام حرام هستند؟

• خرید و فروش نجاسات جز خون که برای درمان بیماران خرید و فروش می‏ شود.
• معامله ربوی (ربا)، و اجرت در مقابل آن نیز حرام است.
• خرید و فروش کتاب‏ های گمراه کننده.
• خرید و فروش چیزی که از راه دزدی یا قمار به ‏دست آمده باشد.
• فروش سلاح به دشمنان اسلام و تقویت نمایی آنها بر ضد مسلمانان.
• خرید و فروش عین نجاست مثل سگ. مگر سگ شکاری نیز حرام است.

آیا بورس حلال و شرعی است؟

برای پاسخ به سوال آیا بورس حلال و شرعی است؟ باید بگویم بله فعالیت در بورس حلال است. اما از آن جایی که مسئله حلال و یا حرام بودن یک فریضه واجب دینی است و حکم شرعی معامله در بورس تشخیص آن نیاز به تخصص دارد. لازم می دانیم تا برای روشن شدن بیشتر موضوع برای شما عزیزان مسئله را از دیدگاه مراجع عظام تقلید و متخصصان دین بررسی کنیم. به همین منظور به نظر محترم ابن مراجع رجوع کردیم:

آیت الله خامنه ای

آیت الله خامنه ای در خصوص شرعی بودن حکم شرعی معامله در بورس بورس می ‌فرمایند: بازار بورس فضایی است که در آن دارایی ‌های مختلف مورد معامله و خرید و فروش قرار می گیرد. بنابراین بورس فی نفسه اشکالی ندارد. اما مهم این است که باید معاملات در بورس نا مشروع و خلاف قانون نباشد. در غیر این صورت حرام است. به طور کلی فعالیت در بورس و خرید سهام و تعیین سود سالانه برای آن بر طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی که به تایید شورای محترم نگهبان قانون اساسی رسیده انجام می گیرد محکوم به صحت و حلیت است.

آیت الله مکارم شیرازی

ایشان در خصوص حکم شرعی بورس و سرمایه گذاری در آن می فرمایند: درآمد و کسبی که از طریق بورس و خرید و فروش اوراق بهادار به دست می ‌آید با وجود امکان کم یا زیاد شدن شاخص بورس قمار محسوب نمی شود. فرق قمار و بورس در این است که در قمار خوردن مال به باطل صورت می گیرد. ولی در بورس اگر بر اساس عقود شرعی و اسلامی عمل شود خرید و فروش بی اشکال است. از نظر اسلام انجام هر نوع معاملات مانند بورس، خرید و فروش سهام و موارد مرتبط با توجه به بند های زیر جایز می باشد:

• در صورتی که عقود و معاملات صوری نباشند
• معاملات مطابق با احکام شرع و قوانین باشند
• فروشنده واقعاً مالک باشد یا از طرف مالک وکیل باشد
• خریدار واقعا مالک و صاحب جنس خریداری شده شود

آیت الله سیستانی

آیت الله سیستانی یکی دیگر از مراجع عظام تقلید است که در خصوص حکم شرعی و نگاه اسلام به خرید و فروش در سهام می فرمایند: خرید و فروش سهام صحیح است. اگر معاملات شرکت سهامی حرام باشد مثل آنکه به داد و ستد شراب و یا کالا های حرام مشغول باشد خرید سهام آن و مشارکت در این معاملات جایز نیست.

آیت الله خراسانی

آیت الله وحید خراسانی در این باره می فرمایند: خرید و فروش سهام شرکت ها در صورتی که در آن شرکت ها معاملات حرام انجام نشود جایز است. سهام شرکت هایی که معاملات حرام انجام می دهند در صورتی که سود حاصل از حرام جز سرمایه شرکت باشد جایز نیست. در غیر اینصورت خرید و فروش خود سهام جایز است. ولی باید از درآمد های حرام آن پرهیز شود.

آیت الله نوری همدانی

طبق نظر آیت الله نوری همدانی در پاسخ به سوال آیا بورس حلال و شرعی است؟ خرید و فروش سهام بی مانع است. مگر آن که معامله صورت های دیگری داشته باشد.

آیت الله صافی گلپایگانی

آیت الله صافی گلپایگانی در پاسخ به این سوال که آیا بازار بورس شرعی و حلال است؟ می‌ فرمایند: به طور کلی معاملات بورسی چنان چه با اجتماع جمیع شرایط صحت و لزوم باشد فی نفسه مانعی ندارد.

آیت الله هادوی تهرانی

همچنین آیت الله هادوی تهرانی در خصوص شرعی و حلال بودن بورس می ‌فرمایند: اگر معاملات واقعی و در چارچوب قوانین اسلام باشد صحیح است.

در نتیجه

با نتیجه گیری از نظر متخصصان دین و مراجع محترم تقلید دریافتیم که معامله در بازار بورس، سرمایه گذاری در آن و هر گونه خرید و فروش بدون مانع است. به عبارت دیگر سرمایه گذاری در بورس حلال و شرعی است. به شرط آن که مخالف و مغایر با قانون و شرع اسلام نباشد. امیدواریم که از مطالعه این مقاله استفاده لازم را برده باشید.

حکم شرعی ارز دیجیتال چیست؟

با توجه به ناشناخته بودن ارزهای دیجیتال یکی از پرسش هایی که همواره ذهن معامله گران را به خود مشغول کرده است “حکم شرعی ارز دیجیتال چیست؟” می باشد. برای آشنایی با این موضوع باید ابتدا به شناسایی ریشه های ارز دیجیتال بپردازیم که البته در دوره آموزش ارز دیجیتال در مشهد و دوره آموزش آنلاین ارز دیجیتال پارسیان بورس بصورت کامل به این موارد پرداخته شده است. ارزهای دیجیتال مانند اتریوم و بیت کوین که با عنوان پول های غیرمتمرکز شناخته می شوند.

غیر متمرکز به این معنی است که برای تولید این پول ها مرکزی وجود ندارد. اولین پول دیجیتال بیت کوین است که به عنوان یک پول دیجیتال کامل با سیستم پرداخت جدید شناخته شده است. بیت کوین اولین شبکه پرداخت غیر متمرکز نقطه به نقطه است که به وسیله ی کاربرانش بدون نیاز به هیچ نوع واسطه ای شکل گرفته است.

ریشه های رمز ارزها بازمی گردد به تاسیس شرکت دیجی کش در سال 1990 توسط دیوید چاوم که دیجی کش را با کمک علم رمزنگاری به وجود آورد و برای بانک ها یک بستر را ایجاد کرد که به کمک آن قابلیت انتقال ارزش به شکل دیجیتال و الکترونیکی را فراهم می آورد.

بررسی حکم شرعی ارز دیجیتال

حکم شرعی ارز دیجیتال

حکم شرعی ارز دیجیتال مانند بیت کوین براساس اصول چهارگانه‌ی معاملات مورد بررسی قرار می‌گیرد. براساس این اصول وجود یا عدم وجود ضرر حکم شرعی معامله در بورس غرر اکل مال به باطل ربا است که در ارتباط با رمز ارزهای دیجیتال حکم غرر است که آیت اله لنکرانی به آن اشاره کرده است. در این مبحث مسئله‌ی مال به باطل مورد پژوهش و بررسی قرار می‌گیرد.

یکی از مهم ترین اشکالاتی که برای رمز ارزها مطرح می‌شود این اشکال را معمولاً پیروان اهل سنت مطرح می‌کنند این اشکال به بحث قمار در استخراج مربوط می‌شود. به این دلیل که استخراج کنندگان در هر لحظه نمی‌دانند که در مقابل منابع مصرفی جایزه‌ی بلاک را دریافت خواهند کرد یا خیر این موضوع به عنوان یک مساله و به شکل یک احتمال باقی مانده است.

قاعده‌ی بدون ضرر و بدون ضرار در اسلام از فقه فردی به صورت اولی به فقه حکومتی وارد می‌شود که بیانگر این موضوع است که در طرف یا طرفین در هیچ معامله‌ای نباید از سمت معامله متضرر شوند که این امر قابلیت تعمیم به سطح حکومتی و اقتصاد را نیز دارد.

با این تفاسیر قیمت یک ارز دیجیتال مانند بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال بهتر از هر کالای دیگری در سطح جهانی به وسیله‌ی عرضه و تقاضا کنترل و تعیین می‌شوند. بنابراین در سطح فردی ضرری متوجه فرد نمی‌باشد به این دلیل که افراد از قیمت آگاه هستند. در غیر این صورت شرط غرر در معامله برقرار خواهد بود.

ضررهای عمومی از حضور ارزهای دیجیتال برای جامعه قابل اثبات نیستند. همان طور که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد، ارزهای دیجیتال از ویژگی های خاصی برخوردار هستند که از نظر اسلام مورد قبول است. اما ارزهای فعلی که در دنیا وجود دارند فعلاً فاقد این ویژگی ها هستند.

یکی دیگر از عواملی که برای ابطال معامله با بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال و حرام بودن آن مطرح می‌شود این است که ادعا می‌شود با انجام این معاملات با دشمنان مسلمانان و امثال آن که می‌تواند به عنوان قاعده‌ی نفی فی سبیل برای ارائه کردن حکم شرعی له یا علیه ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود.

در ادامه‌ی قاعده‌ی نفی سبیل که بر مسدود کردن و امکان تسلط دیگران بر جامعه‌ی مسلمین نظارت دارد که به وسیله‌ی ارزهای دیجیتال است می‌پردازد.

یکی از قدرتمند ترین جواب ها به این شبهات قاعده‌ی شرعی «البینه علی المدعی» می‌باشد که به عبارت دیگر می‌توانیم بگوییم که مدعیان این شبهات در مورد حکم شرعی ارزهای دیجیتال تا زمانی که علت واضح و دقیقی برای اثبات این مدعا نداشته باشند، نمی‌توانند به این شبهات استناد کرده و حکمی را در جهت رد رمز ارزهای دیجیتال صادر کنند.

با توجه به اینکه ساختار غیر متمرکز و توزیع شده بیشتر شبکه های بلاکچین از قابلیت رصد و مشاهده برخوردار هستند. با توجه به این موارد این است مالکیت در بلاکچین به شکل خصوصی است و یک حکومت خارجی به صرف اینکه ارزهای دیجیتال و ماینر کردن آن در اختیار مردم آن کشور است این امکان را ندارد که بر کشورهای تسلط داشته باشد.

در مورد ماهیت اکوسیستم بلاکچین در شباهت با خود شبکه یک نوع توزیع شدگی را بیان می کند که طرف های مختلف که در شبکه حاضر هستند در برخی موارد منافع متضادی را در پی دارد.

به عنوان مثال صاحبان ارزهای دیجیتال، استخراج کنندگان، صرافی های ارزهای دیجیتال، توسعه دهندگان بلاکچین، کیف پول‌های ارزهای دیجیتال و همه‌ی طرف های درگیر در یک اکوسیستم قرار دارند که هیچ کدام از آن ها بدون حضور حداقلی دیگران امکان فعالیت ندارند.

یک مثال دیگر که می‌توانیم اشاره کنیم این است که تسلط داشتن بر مخزن کد بیت کوین این امکان را به وجود نمی‌آورد که بر شبکه بلاکچین بیت کوین نیز مسلط شوند. در ارتباط با رعایت مصلحت مسلمانان هم هیچ ادله یا ادعا له ای بر علیه رمز ارزهای دیجیتال در تقابل با مصلحت مسلمین وجود ندارد.

نظر مراجع تقلید در مورد حکم شرعی ارز دیجیتال چیست؟

حکم شرعی ارز دیجیتال

یک استفتاء در ارتباط با حکم شرعی رمز ارزها در سال 1396 منتشر شده است که برخی از مراجع تقلید یک حکم شرعی پیرامون استفاده از رمز ارز بیت کوین در معاملات انجام گرفته است که نتیجه‌ی آن به شرح ذیل می‌باشد.

در حالت کلی نظرات مراجع مختلف را در ارتباط با حکم شرعی ارز دیجیتال و کریپتوکارنسی را می‌توانیم به 3 دسته‌ی مختلف تقسیم کنیم. برخی از افراد هیچ نظری ندارند و دو دسته‌ی دیگر مخالف یا موافق هستند. برخی از موافق یا مخالفان نظرات خود را بدون دلیل یا با دلیل ذکر می‌کنند.

نکته‌ی مهمی که در حکم شرعی معامله در بورس این زمینه وجود دارد این است که همان طور که قبلاً اشاره کردیم باید بنا بر تفکیک حوزه و با توجه به کارکردهای ارزهای دیجیتال نسبت به ارائه‌ی حکم های شرعی که در مورد آن ها وجود دارد اقدام کنید.

نظرات مراجع تقلید در مورد حکم شرعی ارز دیجیتال

حکم شرعی ارز دیجیتال

براساس نظر آیت الله مکارم شیرازی حکم معاملات برای ارزهای دیجیتال به دلیل ابهامات زیادی که در این زمینه وجود دارد دارای اشکال است.

آیت الله نوری همدانی: وی به صراحت اظهار داشته است که وارد شدن به این معاملات دارای اشکال است.

آیت الله هاشمی شاهرودی: وی اظهار داشته که با توجه به ابهاماتی که در ارتباط با این نوع معامله وجود دارد استفاده از این پول جایز نمی‌باشد.

برخی از فقها مانند آیت الله خامنه ای در این مورد نظری ارائه نکرده اند و ایشان عقیده دارند که رعایت قوانین رسمی کشور در این زمینه لازم الاجرا است.

بررسی دیدگاه موافق علما با حکم شرعی ارز دیجیتال

حکم شرعی ارز دیجیتال

با توجه به مخالفت هایی که در ارتباط با حکم شرعی ارز دیجیتال وجود دارد برخی از علما نیز نظر موافقی نسبت به این مسئله دارند و از نظر آن ها استفاده از ارزهای دیجیتال فاقد اشکال شرعی می باشد. تعدادی از علما بر این عقیده هستند که استفاده از رمز ارزها مانعی ندارد. براساس یک قاعده‌ی قانونی کلی که همه ی علما بر آن توافق دارند که به «الأصل فی المعاملات الإباحة» مشهور است.

با توجه به این قاعده کلی در معامله های تجاری براساس اصل کلی رفتار می‌شود و همه چیز جایز می‌باشد. مگر اینکه به اثبات برسد که برخلاف قوانین شرعی باشد.

با توجه به قاعده‌ی کلی که در بالا بیان شد استفاده از رمز ارزها از لحاظ قوانین اسلامی مشکلی ندارد. هر چیزی که دارای ویژگی های زیر باشد می‌تواند عملکرد پول را داشته باشد که این ویژگی ها شامل:

احکام شرعی سرمایه گذاری

احکام شرعی سرمایه گذاری چگونه تعیین می شود و هر نوع سرمایه گذاری چه حکمی می تواند داشته باشد؟ در بررسی این موضوع و رسیدن پاسخ به این سوال که سرمایه گذاری در بورس چه حکمی دارد و اینکه آیا به سرمایه گذاری در بورس خمس تعلق می گیرد یا خیر ابتدا باید برخی از سوالات را مورد بررسی قرار دهیم و پاسخ هر سوال را به صورت جداگانه ای بدهیم.

سرمایه گذاری در بورس چه حکمی دارد؟

احکام شرعی سرمایه گذاری

این یک سوال بسیار مهم است و برخی از شما این سوال را می پرسید که آیا سرمایه گذاری در بورس قمار محسوب می شود و یا آیا سرمایه گذاری در بورس حرام محسوب می شود و یا اینکه احکام شرعی سرمایه گذاری در بورس چیست؟ یک شاخصه مهم وجود دارد که موجب می شود شناسایی حرام یا حلال بودن سرمایه گذاری در بورس می شود. به دلیل اینکه کسب در آمد در بورس بر اساس شاخصه های مختلفی به دست می آید و یک میزان عدد مشخص برای سود وجود ندارد و حتی گاهی افراد در معملات خود زیان می کنند، بنابراین حکم حرام بودن و ربا بودن سرمایه از بین می رود. از طرفی در خصوص قمار بودن سرمایه گذاری در بورس و احکام شرعی سرمایه گذاری در بورس هم باید بگوییم که در قمار خوردن مال به باطل صورت می گیرد. این به چه معنا است؟

به این معنا که هیچ عقد شرعی برای انجام معاملات وجود ندارد. همچنین در قمار امکان تقلب و یا مواردی از این دست وجود دارد اما در بورس به هیچ عنوان امکان تقلب و کار های فریب کارانه وجود ندارد و اینکه معاملات با عقود شرعی صورت می پذیرد. در نتیجه باید با صراحت بگوییم که سرمایه گذاری در بورس نه به منزله ربا محسوب می شود و نه به منزله قمار. از طرفی با توجه به اینکه افراد در این سرمایه گذاری حقی را ضایع نمی کنند، هیچ یک از مصادیق باطل بودن و حرام بودن را در بر نخواهد داشت.

آیا به سرمایه گذاری در بورس خمس تعلق می گیرد؟

احکام شرعی سرمایه گذاری

در ادامه بررسی احکام شرعی سرمایه گذاری در خصوص این موضوع که به سهام های خریداری شده خمس تعلق می گیرد یا خیر، ابتدا باید نظرات صاحبان نظر و مراجع تقلید را مورد بررسی قرار دهیم تا بتوانیم به درستی اطلاعات را در این خصوص در اختیار شما قرار دهیم.

مقام معظم رهبری : به گفته مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای مبلغ سرمایه گذاری شده اگر از محل در آمد کسب باشد شامل خمس می شود.

آیت الله مکارم شیرازی : در صورتی که سال خمسی بر سهام بگذرد باید خمس پرداخت شود. اما اگر پرداخت خمس برای صاحب سهام موجب زحمت شود، صاحب سهام می تواند میزان خمس را به ذمه بگیرید و در نهایت در زمانی که توانست نسبت به پرداخت آن اقدام کرد.

آیت الله سیستانی : طبق حکم آیت الله سیستانی این نوع از معامله مانند سایر معاملات است به این ترتیب سر سال خمسی به سودی که کرده اید خمس تعلق می گیرد.

آیا اگر اصل سرمایه ای که در سهام گذاشته اید ارث باشد احکام شرعی سرمایه گذاری و پرداخت خمس چگونه است؟

احکام شرعی سرمایه گذاری

به فرمایش حضرت آیت الله خامنه ای اصل سرمایه در این شرایط مشمول خمس نمی شود. اما سودی که از این معامله حاصل می شود در زمانی که امکان برداشت و وصول آن وجود دارد در سر سال خمسی شامل خمس می شود.

اگر بعد از پاسان سال خمسی ارزش سهام کاهش پیدا کند

یکی دیگر از رایج ترین سوالات در بررسی احکام شرعی سرمایه گذاری این است که اگر در سر سال خمسی شما سودی نکرده باشید و مبلغ سرمایه گذاری همان مبلغ اولیه باشد اما حکم شرعی معامله در بورس امکان وصول نباشد و بعد از سال خمسی و تا قبل از رسیدن به سال خمسی بعدی این مبلغ کاهش پیدا کند شما باید خمس مبلغ سر سال خمسی را بدهید یا خمس مبلغ کاهش یافته را؟

آیت الله خامنه ای : مقام معظم رهبری در این خصوص فرموده اند که اگر مبلغ اولیه سرمایه گذاری حاصل از در آمد و کسب و کار باشد باید خمس مبلغ سر سال خمسی پرداخت شود و کاهش سرمایه بعد از آن بی اثر است.

آیت الله سیستانی : در این رابطه ایشان فرموده اند به احتیاط واجب باید خمس همان مبلغ اولیه که در سال خمسی بوده است پرداخت شود.

آیت الله مکارم شیرازی : به فرموده آیت الله مکارم شیرازی مبنا مبلغ در سر سال خمسی می باشد و کاهش ارزش آن در ادامه موجب ساقط شدن مبلغ خمس نمی شود.

در ادامه بررسی احکام شرعی سرمایه گذاری قصد داریم به برخی از سوالات شما در این خصوص پاسخ دهیم.

حکم شرعی سرمایه گذاری در خارج از کشور چیست ؟

در این صورت باید به این نکته توجه داشت که این سرمایه گذاری خلاف قوانین حکومت اسلامی نباشد. برای مثال در اموری مانند قمار و یا در شرکت های تولید و توزیع مواد ممنوعه نمی توانید سرمایه گذاری کنید. همچنین باید هم شرایط عقود شرعیه را داشته باشد.

حکم سرمایه گذاری در بانک های اسلامی و دریافت سود سالانه

این عمل به خودی خود حرام نیست و جایز می باشد. اما اگر این مسئله برای ما روشن باشد که این پول در کار های حرام مانند تولید و توزیع شراب و یا برای شرکت ها و سایت های قمار سرمایه گذاری می شود نباید این سرمایه گذاری انجام شود. اگر هم نسبت به این موضوع تردید دارید و مردد هستید بهتر است که نسبت به انجام این کار اقدام نکنید.

اگر کسی بدهی داشته باشد که بیش از ارزش جنس سرمایه اش می باشد می توانیم با او بدون پرداخت سرمایه شریک شویم ؟

در این صورت باید به صورت مضاربه ای و یا به صورت کارمندی کار نمایید. چرا که به طور کلی برای سرمایه گذاری لازم است که حتما سرمایه ای وجود داشته باشد و عمل سرمایه گذاری انجام شود.

همان طور که مشاهده می کنید در احکام شرعی سرمایه گذاری موارد بسیار زیادی وجود دارد که هر یک را باید به صورت مشخصی مورد بررسی قرار داد. ما در این بخش به پاسخ به بسیاری از سوالات مهم در خصوص احکام شرعی معاملات و سرمایه گذاری به خصوص سرمایه گذاری در بورس پرداختیم. شما می توانید در قسمت نظرات سئوالات دیگری که در این خصوص دارید را با کارشناسان ما در میان بگذارید. ما پس از کسب اطلاعات صحیح از دفاتر مراجع تقلید نتایج را برای شما مطرح خواهیم کرد و هر یک را به صورت جداگانه به شما معرفی می کنیم.