برآورد ریسک سرمایه گذاری در یک پورتفوی دارایی در ایران
در این مطالعه از روش ارزش در معرض ریسک برای محاسبة ریسک سرمایهگذاری در یک سبد دارایی نوعی خانوارـ شامل سپردههای بانکی، اوراق مشارکت، سهام، ارز، سکه، مسکن و زمینـ استفاده شده است. بدین منظور، از دادههای مربوط به قیمت داراییهای مذکور طی دورة زمانی 1376 ـ 1390 استفاده شد. پس از محاسبة بازدهی، انحراف معیار بازدهی و ضرایب همبستگی بین بازدهی داراییها و همچنین ارزش در معرض ریسک هر دارایی، با بهکارگیری الگوی میانگین- واریانس ترکیب بهینة داراییها استخراج شد. ریسک سبد داراییها به روش ارزش در معرض ریسک در سطوح اطمینان 90 درصد، 95 درصد و 99 درصد در افقهای زمانی یکساله و چهاردهساله محاسبه شد. نتایج نشان میدهد در افق زمانی چهاردهساله بیشترین ریسک پورتفوی 77/43 درصد با احتمال 99 درصد برای افراد با درجة ریسکپذیری بالاست و افراد با درجة ریسکپذیری پایین ریسکی را در این دوره در هیچ سطح اطمینانی متحمل نمیشوند. همچنین، در افق زمانی یکساله بیشترین ریسک پورتفوی 92/16 درصد با احتمال 99 درصد برای افراد با درجة ریسکپذیری بالا و کمترین ریسک 13/0 درصد با احتمال 90 درصد برای افراد با درجة ریسکپذیری پایین است.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Estimate of investment risk in an asset portfolio in Iran
نویسنده [English]
- Faramarz Tahmasebi
criteria in household portfolio. To do this, the data which are related to the asset price are used including: bank deposit, bonds, stock, exchange, coin, land and housing in time period of 1997 to 2011. In this research, portfolio VaR id calculated in the confidence level of 90%, 95%, and 99% and in time periods of one year and 14 years. After calculating returns, return standard deviation, correlation coefficient among assets, VaR of every asset is extracted by using Variance- mean model, MATLAB software, and optimal mix of assets in household portfolio. Assets portfolio risk is calculated by VaR method. The result indicated that in the time period of 14 years, there is the most portfolio risk of 43/77% with the probability of 99% for high risk people and the lowest portfolio risk of Zero% with the probability of 90% for low risk people. In one year period, there is also the most portfolio risk of 16/92 with the probability of 99% for high risk people and the lowest portfolio risk of 0/13% with the probability of 90% for low risk people.
کلیدواژهها [English]
- risk
- Return
- optimal portfolio
- Value at Risk (VAR)
مراجع
اقبالنیا، محمد (1384). «طراحی الگویی برای مدیریت ریسک سرمایهگذاری در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از مفهوم ارزش در معرض ریسک»، پایاننامة کارشناسی ارشد مدیریت مالی، دانشگاه شهید بهشتی.
حنیفی، فرهاد (1380). «بررسی میزان ریسکپذیری شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران از طریق سنجة ارزش در معرض خطر»، پایاننامة دکتری رشتة مدیریت بازرگانی، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران.
خالوزاده، حمید و امیری، نسیبه (1385). تعیین سبد سهام بهینه در بازار بورس ایران، بر اساس نظریة ارزش در معرض ریسک،تحقیقات اقتصادی، 73، 211 ـ 231.
خلیلی عراقی، مریم (1387). برآورد ریسک بازار یک سرمایهگذاری بر مبنای ارزش در معرض خطر، مجلة مدیریت، 19(2)، 67 ـ 80.
رحمتی، محسن (1387). «انتخاب سبد سهام بهینه مبتنی بر ارزش در معرض ریسک به عنوان معیار ریسک و با استفاده از الگوریتمهای فراابتکاری»، پایاننامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
زمانی و دیگران (1392). محاسبة ارزش در معرض ریسک بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از نظریة ارزش فرین، فصلنامة بورس اوراق بهادار، 21، 115 ـ 136.
شمس و صادقی (1393). محاسبة ارزش در معرض ریسک بر اساس تقریب کورنیش-فیشر از توزیع نرمال (مطالعهای در نهادهای مالی بورس اوراق بهادار تهران)، فصلنامة مدیریت دارایی و تأمین مالی، 2(4)، 1 ـ 20.
نوابخش و همکاران (1390). کاربرد روشهای آماری در علوم اجتماعی (با نرمافزار spss)، انتشارات طحان؛ هله.
Actas, O. & Sjostrand, M. (2011).Cornish-Fisher Expansion and Value-at- Risk method in application to risk management of large portfolios, Master’s Thesis in Financial Mathematics.
Dockery, E. & Efentakis, M. (2008). An Empirical Comparison of Alternative Models in Estimating Value-at-Risk: Evidence and Application from the LSE, Int. J. Monetary Economics and Finance, 1(2), 201-218.
Engelbercht, R. (2003). A Comparison of Value-at-Risk Methods for Portfolios, Master Thesis, University of the Witwatersrand.
Maghyereh, A. & Al-Zoubi, H. (2006). Value-at-Risk under extreme values: the relative performance in MENA emerging stock markets, International journal of managerial finance, 154-172.
Pearson, Neil D. (2002). Risk budgeting: Portfolio Problem Solving With Value-at- Risk, Jon Wiley and Sonse(wiley finance series).
Perignon, C., Deng, Y.Z. & Wang, Z.J. (2007). Do banks overstate their Value At Risk?, Journal of Banking and Finance, 32(5),783-794.
مدیریت ریسک سرمایه گذاری
در بازار سهام، رابطه قوی بین ریسک و بازده وجود دارد. در واقع هرچقدر که ریسک بیشتر باشد، بازده نیز افزایش خواهد یافت. اما چیزی که اهمیت دارد این است که چگونه می توان این ریسک را مدیریت کرد. در اصطلاحات مالی، مدیریت ریسک، فرآیند شناسایی و ارزیابی ریسک و سپس تدوین استراتژی هایی برای مدیریت و به حداقل رساندن آن، در حالیکه بازده را به حداکثر می رساند، می باشد. ریسک و نوسانات قیمتی همواره در بازارهای مالی وجود دارند و افرادی در این زمینه موفق هستند که بتوانند فرآیند مدیریت ریسک را به خوبی انجام دهند. در این مقاله قصد داریم که شما را با مفهوم مدیریت ریسک و استراتژی های آن آشنا کنیم.
مدیریت ریسک به چه معناست؟
سرمایه گذاری در هر بازار مالی از جمله بورس، مقداری از ریسک را می طلبد و برای اینکه یک سرمایه گذار این ریسک را بپذیرد، باید به طور مناسبی ریسک قابل جبران باشد. این غرامت به صورت موضوعی به نام حق بیمه ریسک می باشد. بنابراین ریسک برای سرمایه گذاری در بورس مهم است؛ زیرا بدون ریسک هیچگونه سودی حاصل نمی شود. سرمایه گذاران موفق از استراتژی های مدیریت ریسک بازار سهام برای به حداقل رساندن ریسک و به حداکثر رساندن سود استفاده می کنند. در بازارهای مالی از جمله بورس ایران، به طور کلی دو نوع ریسک وجود دارد:
ریسک بازار
ریسک بازار از احتمال افزایش یا کاهش قیمت ها در بازارهای مالی حاصل می شود. در واقع نوسانات قیمتی موجود در بورس و فرابورس می تواند نمونه ای از ریسک بازار باشد.
ریسک تورم
ریسک دیگر یعنی تورم، در واقع کاهش قدرت خرید ناشی از افزایش قیمت کالاها و خدمات در طول زمان است. ریسک تورم در سرمایه گذاری های طولانی مدت مورد توجه قرار می گیرد؛ چراکه در کوتاه مدت ریسک بازار از اهمیت بیشتری برخوردار است. همچنین این ریسک بازار است که می تواند تا حدی کنترل شود؛ ریسک سرمایه گذاری اما ریسک تورم قابل کنترل نیست.
استراتژی های مدیریت ریسک
استراتژی های خاصی وجود دارند که می توانند برای کاهش و مدیریت ریسک در بازار سهام استفاده شوند که در ادامه به معرفی تعدادی از آن ها می پردازیم.
روند بازار را دنبال کنید
این موضوع یکی از روش های اثبات شده برای به حداقل رساندن خطرات در بازار سهام است. مسئله این است که، تشخیص روند در بازار دشوار است و روندها ممکن است خیلی سریع تغییر کنند. روند بازار ممکن است یک ماه یا یک سال و یا حتی بیشتر نیز ادامه داشته باشد. همچنین روندهای کوتاه مدت نیز در دل روندهای بلند مدت وجود دارند.
متنوع سازی پرتفوی
یکی دیگر از استراتژی های مفید مدیریت ریسک در بازار سهام، متنوع سازی ریسک خود با سرمایه گذاری ریسک سرمایه گذاری در یک پرتفوی یا سبد مناسب است. در پرتفوی، سرمایه گذاری خود را به چندین شرکت، بخش و کلاس دارایی متنوع می کنید. این احتمال وجود دارد که در حالیکه ارزش یک سرمایه گذاری خاص کاهش می یابد، ممکن است ارزش سرمایه گذاری دیگر افزایش یابد. صندوق های سرمایه گذاری یک روش دیگر برای متنوع سازی تأثیرات است. بنابراین، برای مدیریت ریسک سرمایه گذاری خود می توانید از این استراتژی استفاده کنید.
حد ضرر
حد ضرر وسیله دیگری است که با رعایت آن، در صورت سقوط قیمت سهام، بیشتر ضرر نمی کنید. در این استراتژی، سرمایه گذار این گزینه را دارد که در صورت سقوط قیمت سهام به زیر یک حد معین، سهام خود را برای جلوگیری از ضرر بیشتر بفروشد.
وارن بافت در توصیه ای جالب به تمام سرمایه گذاران می گوید: "ضرر نکنید!" اما بازار سهام با ریسک ضرر آمیخته شده است ولی خوشبختانه استراتژی های کافی برای یک سرمایه گذار عاقل برای محافظت از پول خود و اطمینان از سود وجود دارد. استفاده دقیق و به موقع از این گزینه ها به شما کمک می کند تا مدیریت ریسک خوبی داشته باشید.
مدیریت ریسک در همه حوزه های مالی وجود دارد. کارگزاران سهام از ابزارهای مالی و معاملات آتی استفاده می کنند و مدیران مالی از استراتژی هایی مانند متنوع سازی سبد سهام، تخصیص دارایی و اندازه گیری موقعیت، برای کاهش یا مدیریت موثر ریسک استفاده می کنند. به هر حال روش هایی که در این قسمت گفته شد، همگی با مدیریت صحیح امکان پذیر می باشد.
عواقب عدم مدیریت ریسک
مدیریت ناکافی ریسک می تواند عواقب شدیدی را برای شرکت ها، افراد و اقتصاد به دنبال داشته باشد. به عنوان مثال، حباب مسکن در سال 2007 در ایالات متحده که به ایجاد رکودی بزرگ انجامید، ناشی از تصمیمات و مدیریت نادرست بود. در آن دوره وام دهندگانی بودند که وام های رهنی را به افرادی با اعتبار ضعیف ارائه می دادند که این موضوع باعث ریسک سرمایه گذاری ریسک های جبران ناپذیری شد و در نهایت، رکود اقتصادی نتیجه این مدیریت بد شد.
نحوه مدیریت ریسک
ما تمایل داریم به "ریسک" با دید عمدتا منفی نگاه کنیم. با این حال، در دنیای سرمایه گذاری، ریسک ضروری است و از عملکرد مطلوب جدا نیست.
تعریف رایج از ریسک سرمایه گذاری، انحراف از نتیجه مورد انتظار است. ما می توانیم این انحراف را به صورت مطلق یا نسبت به چیز دیگری، مانند یک معیار بازار بیان کنیم.
اگرچه ممکن است این انحراف مثبت یا منفی باشد، اما متخصصان سرمایه گذاری معمولاً این ایده را قبول می کنند که چنین انحرافی، مقداری از نتیجه در نظر گرفته شده برای سرمایه گذاری های شما را نشان می دهد. بنابراین برای دستیابی به بازده بالاتر انتظار می رود که خطر ریسک سرمایه گذاری بیشتری را بپذیریم.
همچنین یک ریسک دیگر نیز وجود دارد که باعث افزایش نوسانات می شود و متخصصان سرمایه گذاری به طور مداوم به دنبال راه هایی برای کاهش چنین بی ثباتی هستند و در مورد چگونگی انجام این کار توافق روشنی بین آن ها وجود ندارد.
نکته: اینکه یک سرمایه گذار چقدر نوسان را بپذیرد، کاملا به تحمل سرمایه گذار در برابر ریسک بستگی دارد.
در مورد یک متخصص سرمایه گذاری، باید بدانیم تحمل آن ها برای رسیدن به اهداف سرمایه گذاریشان چقدر است. یکی از معیارهای مخاطره پذیری متداول، که معمولاً مورد استفاده قرار می گیرد، اندازه گیری آماری و استفاده از انحراف معیار است. شما به متوسط بازده سرمایه گذاری نگاه می کنید و سپس میانگین انحراف معیار آن را در همان بازه زمانی می یابید. این به سرمایه گذاران کمک می کند تا ریسک را به صورت عددی ارزیابی کنند. اگر آن ها معتقد باشند که از نظر مالی و عاطفی می توانند ریسک را تحمل کنند، اقدام به سرمایه گذاری می کنند.
جمع بندی
برای اینکه بهترین سرمایه گذاری را در بورس و سایر بازارهای مالی داشته باشید و به نتیجه مطلوب خود برسید، کافی است ریسک های خود را به بهترین نحو مدیریت کنید و تجربه ها نشان داده است افرادی که مدیریت ریسک را در سرمایه گذاری های خود در نظر گرفته اند، عملکرد بهتری را خلق کرده اند.
انواع ریسک در سرمایه گذاری چیست؟
ریسک در ادبیات فارسی و گفتمان بین شهروندان عموما به عنوان واژهای منفی شناخته میشود. در حالی که اگر ریسک پذیری را از زندگی حذف کنیم به روالی یکنواخت و خسته کننده میرسیم. در بازارهای مالی هم ریسک میتواند برای شما آورده مثبتی داشته باشد. اگر انواع ریسک در سرمایه گذاری و انواع ریسک را شناخته و با معیارهای سنجش ریسک آشنا باشید.
آیا انسان ریسک پذیری هستید؟
قبل از آنکه با انواع ریسک در سرمایه گذاری آشنا شویم بهتر است به این نکته اشاره کنیم که انسانها به طور ذاتی در مقابل انواع ریسک به سه دسته تقسیم میشوند.
افراد ریسک پذیر: مشخص است که این دسته از افراد به طور ذاتی ابایی از ریسک کردن ندارند. کسانی که برای به دست آوردن نتیجهای بهتر حاضراند کمی خطر کنند.
افراد ریسک گریز: این دسته از افراد به روالی ثابت خو گرفتهاند و حاضر نیستند برای احتمال رسیدن به نتیجهای بهتر تغییری در شرایط موجود ایجاد کنند.
افراد خنثی نسبت به ریسک: کسانی که در برابر ریسک پذیری یا ریسک گریزی عملکردی خنثی دارند.
ریسک در سرمایه گذاری و بازار سرمایه
عموما کسانی که به سرمایه گذاری روی میآورند علاقهای به ریسک ندارند. به طور کلی ریسک سرمایه گذاری به معنی اختلاف میزان بازدهی واقعی نسبت به بازدهی مورد انتظار است. این بازدهی میتواند مثبت و یا منفی باشد.
اگر با معیارهای سنجش ریسک آشنا باشید، میتوانید به بازدهی مثبت دست پیدا کنید. در کشور ما جدا از ریسکهای سنتی سرمایه گذاری، متغیرهای دیگری مانند تحریم، کسری بودجه، مذاکرات برجامی و … نیز بر بازدهی فعالیت اقتصادی شما تاثیرگذار است.
در سالهای گذشته با توجه به نوسانات بازار و افزایش نرخ تورم، شهروندان به تکاپو برای حفظ سرمایه خود افتادهاند.
بازار طلا و سکه، بازار خودرو، بازار مسکن، سپردههای بلند مدت، اوراق قرضه، رمزارزها و البته بازار بورس به عنوان راهکاری برای حفظ سرمایه مورد توجه مردم قرار گرفته است.
مشخص است که تمامی فعالیتهای اقتصادی با ریسک همراه است و شما زمانی میتوانید کفه سود خود را سنگین کنید که با معیارهای سنجش ریسک آشنا شوید.
با تمام فراز و فرودهای بازار سرمایه در یکی دو سال گذشته همچنان بورس انتخاب مناسبی برای سرمایه گذاری است. به شرطی که شما علاوه بر دانش به زیر و بم این بازار و همچنین انواع ریسک در آن آشنا باشید. بر اساس آمارهای رسمی، طی ده سال گذشته بازدهی بازار سرمایه 4700 درصد بوده است! در حالی که این عدد برای بازار طلا 2000 درصد، برای بازار مسکن 1400 درصد و برای بازار خودرو 1600 است.
انواع ریسک در بازار سرمایه
دو نوع ریسک اصلی در بازار سرمایه وجود دارد. ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک. در ادامه به توضیح این دو ریسک میپردازیم.
ریسک سیستماتیک
سرمایه گذار نمیتواند ریسک سیستماتیک را حذف کند. این ریسک مربوط به کلیت بازار است و مشخصا به سهم یا صنعت خاصی محدود نمیشود.
سیاستگذاریهای کلان بازار سرمایه، تراز تجاری کشور، شرایط سیاسی و اجتماعی و همچنین تورم و ارزش پول ملی از جمله موارد تاثیر گذار در ریسک سیستماتیک بازار سرمایه است.
ریسک غیر سیستماتیک
ریسکهای غیر سیستماتیک قابل شناسایی و پیشگیری است. شما اگر با دانش و اطلاعات کافی وارد بازار سرمایه شوید؛ میتوانید سویه منفی ریسک در سرمایه گذاری را حذف کرده و در مقابل به بازدهی مثبتی دست پیدا کنید.
ریسکهای غیر سیستماتیک شامل مدیریت ضعیف و تصمیمات اشتباه مدیران یک شرکت بورسی است که سرمایه گذار میتواند با عدم خرید آن سهم یا فروش به موقع ریسک منفی را به حداقل برساند.
ریسکهای جانبی
انواع ریسک در سرمایه گذاری فقط محدود به ریسکهای سیستماتیک و غیر سیستماتیک نمیشود. با شناخت دیگر موارد و معیارهای سنجش ریسک میتوانید عملکرد بهتری در بازار سرمایه و سرمایه گذاری داشته باشید.
ریسک سبد
تمام تخم مرغهای خود را در یک سبد قرار ندهید. حتما شما هم این ضرب المثل را شنیدهاید. در بازارهای مالی هم تئوری سبد همین مضمون را توضیح میدهد.
سرمایه گذاری در بازارهای مختلف و همچنین تنوع دارایی میتواند انواع ریسک سرمایه گذاری را کاهش دهد. در بازار سرمایه هم میتوانید با پورتفویی متنوع، در بازدهی کلی ریسک را کاهش دهید.
البته کاهش ریسک مطمئنا منجر به کاهش سود میشود. اما میتواند به همان میزان جلوی ضرر را نیز بگیرد.
ریسک تورم
نظام اقتصادی کشور ما چند دهه است که با تورم دست و پنجه نرم میکند و رسیدن به تورم یک رقمی سالها است که به آرزویی دست نیافتنی بدل شده است.
تورم افسارگسیخته در سالهای گذشته بسیاری از صنایع را دچار بحران کرده و شرایط را برای سرمایه گذاران سخت. در شرایط تورمی و بعضا رکود تورمی، ریسک تورم میتواند شرایط را برای سرمایه گذاران سخت کند.
به طور مثال اگر شما سالیانه بتوانید 50 درصد بازدهی مثبت داشته باشید و متوسط تورم کشور 40 درصد باشد؛ سود شما 10 درصد است.
به زبانی سادهتر، ریسک تورم سود شما را می بلعد. پس باید همواره حاشیه سود خود را بعد از کسر تورم محاسبه کنید.
ریسک سیاسی
یکی از مهمترین انواع ریسک در سرمایه گزاری برای شهروندان ایرانی، ریسک سیاسی است. تلاطم فضای سیاسی کشور و بی ثباتی در تصمیمات اقتصادی و جابهجایی مدیران رده بالا همواره بازار را تحت تاثیر قرار میدهد.
به ریسک سیاسی، ریسک کشور نیز میگویند.
ریسک نرخ ارز
به طور معمول افزایش نرخ ارز باید روی شرکتهایی تاثیر بگذارد که بخشی از مواد اولیه خود را از خارج تامین کنند. در صورت افزایش نرخ ارز، هزینه تولید افزایش پیدا میکند و سهام شرکت ارزان میشود.
اما در فضای اقتصادی کشور نرخ ارز روی تمامی اقلام مصرفی و تولیدی تاثیر گذاشته و میتواند سرمایه گذاران را با چالش جدی رو به رو کند.
ریسک نقد شوندگی
سرعت تبدیل دارایی به پول نقد از جمله مهمترین ویژگیهای یک سرمایهگذاری خوب است. بازار سرمایه این قابلیت را دارد که در شرایط مناسب، به سرعت دارایی شما را به پول نقد تبدیل کند. ویژگی که مثلا در بازار مسکن وجود ندارد.
ریسک اعتباری
ریسک اعتباری مربوط به سرمایه گذارانی است که سهام دولتی یا اوراق قرضه خریداری میکنند. در ریسک سرمایه گذاری این مورد ممکن است نهاد مربوطه به مشکل خورده و توانایی پرداخت سود و یا اصل سرمایه را نداشته باشد.
ریسک مالی
ریسک مالی مربوط به شرکتهایی است که وامهای کلانی دریافت کردهاند و قادر به بازپرداخت نیستند. در این صورت سهامداران این شرکتها با چالشی جدی در رابطه با ارزش سهام رو به رو خواهند شد.
ریسک تجاری
ریسک تجاری که یکی از انواع ریسک در سرمایه گذاری است مربوط است به کلیه هزینههای یک کسب و کار برای باقی ماندن در چرخه اقتصادی.
ریسک بازار
ریسک بازار که مربوط به تمامی فعالیتهای اقتصادی و سرمایه گذاری میشود، عبارت است از تغییر بازدهی بر اساس نوسانات کلی بازار.
ریسک نرخ بهره
ریسک نرخ بهره به تصمیمات و سیاستهای بانک مرکزی بستگی دارد. ممکن است به عنوان مثال بازار سهام برای شما سود 30 درصدی را به ارمغان بیاورد. سودی که با ریسک همراه است.
اما اگر بانک مرکزی تصمیم بگیرد نرخ سود اوراق مشارکت و یا سپردههای بانکی را به 30 درصد برساند؛ آنوقت است که سودی بدون ریسک نصیب شما خواهد شد.
بهتر است برای رسیدن به سودی منطقی و ریسک کمتر، سرمایه مازاد خود را در بازارهای مختلفی سرمایه گذاری کنید.ریسک سرمایه گذاری
بهترین روش مدیریت ریسک در بازار سرمایه
تمام کسانی که برای حفظ ارزش پول خود در بازار بورس و اوراق بهادار سرمایه گذاری میکنند اهل ریسک نیستند.
بسیاری از سرمایه گذاران سعی دارند از انواع ریسک سرمایه گذاری دوری کنند و به هیچ عنوان دچار ضرر نشوند. این افراد هم میتوانند در بورس مشارکت داشته باشند.
صندوقهای سرمایه گذاری ، از جمله راهکارهای مطمئن برای حفظ سرمایه و دوری از ریسک سرمایه گذاری است.
صندوقهای سرمایه گذاری با سود ثابت، صندوقهای سرمایه گذاری در سهام، صندوقهای سرمایه گذاری مختلط، صندوقهای سرمایه گذاری بازارگردانی و صندوقهای سرمایه گذاری طلا از جمله راهکارهای کم ریسک یا بدون ریسک سرمایه گذاری در بازار بورس و اوراق بهادار است.
سخن آخر
با شناخت انواع ریسک در سرمایه گذاری و عکسالعمل به موقع میتوانید به راحتی از سرمایه خود محافظت کنید. مطمئنا هر سرمایه گذاری با ریسک همراه است اما میتوان این ریسک را به بازدهی مثبت هدایت کرد. به شرطی که بازار هدف را بشناسید و با معیارهای سنجش ریسک آن آشنا باشید.
ریسک چیست؟ و انواع ریسک سرمایهگذاری کدامند؟
احسان والیان
- اشتراکگذاری
ما در جهان احتمالات زندگی میکنیم و بسیاری از اتفاقات پیش روی خود را نمیتوانیم پیش بینی کنیم. انواع ریسک در سرمایه گذاری هم – حتی با انتخاب امنترین گزینههای سرمایه گذاری – ممکن است تحت تاثیر اتفاقات سیاسی، وقایع پیشبینی نشده یا هر اتفاق دیگری جلوی راه سرمایهگذاریمان قرار بگیرد.
بارها و بارها عبارت ریسک سرمایه گذاری را قبل از شروع این کار مهم شنیدهایم. اما قبل از پرداختن به مفهوم امروزی سرمایه گذاری باید گفت که ریسک سرمایه گذاری ریسک، به معنای موفق نشدن و خطر مواجهه با شکست در تمام ابعاد زندگی انسان از همان روزهای اول وجودش بر روی کره خاکی وجود داشته است.
از لحظه شکار یک حیوان و پیدا کردن امنترین سرپناه تا امروز که به دنبال امنترین زمینه سرمایه گذاری هستیم، عنصر ترس منطقی و تحلیل موقعیت، سنجیدن ریسک را به مهارتهای زیستی ما اضافه کرده است ریسک سرمایه گذاری تا قبل از شروع هر کاری – به ویژه سرمایه گذاری – به ریسک احتمالی و انواع آن فکر کنیم و بعد تصمیم بگیریم. برای تصمیمگیری درست باید ماهیت و انواع ریسک در سرمایه گذاری و نحوه تشخیص دادن ریسک احتمالی را بشناسیم. در ادامه به توضیح هر کدام از این موارد مطرح شده میپردازیم.
چرا ریسک وجود دارد؟
باید گفت تا وقتی متغیرها و احتمال رویدادهای مختلف وجود دارند، ریسک هم وجود دارد. حتی زمانی که شکارچیان عصر حجر تا آنجا که میتوانستند نیزههای خود را به تن شکار خود فرو میکردند اما باز احتمال این وجود داشت که شکارشان وحشیتر از زمان شکار شدن از زمین بلند شود و آنها را زیر پاهای خود له کند.
ما در جهان احتمالات زندگی میکنیم و بسیاری از اتفاقات پیش روی خود را نمیتوانیم پیش بینی کنیم. ریسک سرمایه گذاری هم – حتی با انتخاب امنترین زمینههای سرمایه گذاری – ممکن است تحت تاثیر اتفاقات سیاسی، تصمیمات گسترده یا هر اتفاق دیگری جلوی راه سرمایهگذاریمان قرار بگیرد.
صعود و نزول بازار بورس، ورشکستگی بانکها، رکود، تورم و جنگ و اتفاقات سیاسی از دسته احتمالاتی هستند که ریسک سرمایه گذاری را به وجود میآورند. البته گفتنی است که جنس ریسک سرمایه گذاری کمی متفاوت است و لازم است بیشتر به این موضوع بپردازیم.
ریسک سرمایهگذاری چیست؟
همانطور که میدانیم جهان سرمایه گذاری از گستردگی قابل توجهای برخوردار است و زمینهها و ابزارهای سرمایه گذاری نیز به همان میزان زیاد هستند. بدیهی است در چنین جهانی با ریسکهای متفاوت و عجیبی رو به رو میشویم و لازم است که هر کدام را به اختصار بشناسیم.
انواع ریسک در سرمایه گذاری
ممکن است هر کدام از ناخواسته و ندانسته در مسیر سرمایه گذاریمان دچار انواع ریسک سرمایه گذاری شده باشیم. به طوری که هر بار یکی از ریسکهایی که دچار شدیم با نوع قبلی یا انواعی که میشناختیم متفاوت بوده است.
ممکن است به خاطر سرمایه گذاری در سهام یک شرکت متضرر شده باشیم در حالی که اوضاع بازار سهام در آن زمان که ما متضرر شدهایم و دچار ریسک سرمایه گذاری شدهایم خوب بوده است. از طرف دیگر، ممکن است ضرر ما در زمانی بوده است که حال بازار سرمایهای که انتخاب کردهایم - فراتر از بازار سهام و حتی در بازارهای دیگر - بد بوده است و به دنبال اوضاع نامطمئن و ضرر دیگر سرمایه گذاران، سرمایه ما نیز دچار افت شده است.
تشخیص این که دچار کدام یک از انواع ریسک در سرمایه گذاری شدهایم کمی دشوار است و به خاطر همین ممکن است این اتفاق را به پای بدشانسی بگذاریم. اما باید گفت که تمام انواع ریسک در سرمایه گذاری در دو نوع ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک جا میگیرند.
ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک را بشناسیم
ریسکهایی مانند شرایط و اتفاقات سیاسی همچون رکود، تورم، جنگ و تحریم را ریسکهای سیستماتیک مینامیم؛ چرا که ریسک سرمایه گذاری سیستماتیک بر تمام بازارهای دارایی تاثیر میگذارد و تنها شامل حال یک بازار خاص نمیشود.
اما ریسک غیر سیستماتیک شامل ریسکهایی میشود که به دلیل نوع تصمیمگیریهای نامطلوب به وجود میآیند. گاهی در زمانی که بازارها در وضعیتی خوبی هستند میبینیم گاهی شرکتهایی با شکست و نزول مواجه میشوند که باید گفت ریسک به وجود آمده از جانب این شرکتها برای مخاطبانشان همان ریسک غیر سیستماتیک است. دو نوع ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک را موقعیتهای ریسکی نیز مینامند.
طبقه بندی افراد از نظر پذیرش ریسک
حال که با انواع کلی و زیر مجموعههایی که این دو نوع ریسک سرمایه گذاری به وجود میآورند آشنا شدیم این سوال مطرح میشود که افراد از نظر ریسک پذیری به چه شکل طبقه بندی میشوند.
باید گفت که از نظر سنجش ریسک باید افراد را به دو دسته ریسک پذیر و ریسک گریز دسته بندی کنیم. افراد ریسک گریز افرادی هستند که در سرمایه گذاری بیشتر به سمت بانکها و جایگزین بهتر آن یعنی صندوق های سرمایه گذاری درآمد ثابت تمایل دارند. در واقع آنها سود کمتر ولی مطمئن را به سود بالاتر ولی با ریسک ترجیح میدهند.
صندوق درآمد ثابت به دلیل سبدی متشکل از سپردههای بانکی و اوراق قرضه از ریسکهای غیر سیستماتیک به دور است و البته که ریسکهای سیستماتیک در انواع ریسک سرمایه گذاری نیز تاثیر کمتری نسبت به زمینههای سرمایه گذاری دیگر مانند سهام روی این ابزار و زمینه سرمایه گذاری موردنظر آن میگذارند.
اما افراد ریسک پذیر به دنبال دریافت بازدهی بیشتر، ریسک سرمایه گذاری را در زمینههای سرمایه گذاری دیگر مانند سهام میپذیرند. گفتنی است که برای فاصله گرفتن از ریسکهای غیر سیستماتیک در بازار سهام (که در واقع با خرید سهام شرکتها و صنایع در این زمینه اقدام به سرمایه گذاری میکنیم) بهتر است به سراغ سرمایه گذاری در صندوق های سهامی برویم که با داشتن تیم متخصص و تحلیلگران حرفهای بازار بورس به شناسایی و سرمایه گذاری در سهام شرکتهای موفق میپردازند و ما از این طریق میتوانیم از ریسکهای مختلف فاصله بگیریم.
کم ریسک ترین سرمایه گذاری در بورس
در پاسخ به این سوال که برای سرمایه گذاری در بورس آیا میتوان گزینه کم ریسکی برای دوری از انواع ریسک در سرمایه گذاری پیدا کرد یا نه؟
باید گفت که کم ریسکترین سرمایه گذاری در بورس و البته هوشمندانهترین راه این است که با انتخاب صندوق سهامی از حضور مشاوران و متخصصین حاضر در آن بهرهمند شویم و نسبت به افرادی که به طور مستقیم و با پرتفوی شخصی خود اقدام به سرمایه گذاری میکنند از مسیر کم ریسکتری در بازار بورس استفاده کنیم و به اهداف مالی خود برسیم.
ریسک سرمایه گذاری در بورس
بورس است و بازدهی اعجاب انگیز و البته ریسک سرمایه گذاری در آن که بسیاری بر اثر نداشتن دانش کافی به آن تهمت شبیه بودن به قمار را میزنند. میگویند که سرمایه گذاری در بورس مانند قمار میماند.
این حرف را تنها از دهان کسانی میشنویم که به طور مستقیم و با استفاده از پرتفوی شخصی خود اقدام به سرمایه گذاری در بورس میکنند. در این صورت حرفشان درست است؛ چرا که قدم گذاشتن با چشم بسته در مسیری که بالا و پایینهای خودش را دارد به همان میزان خطرناک است که انسان دست به قمار می زند.
ریسک سرمایه گذاری در بورس مانند بسیاری دیگر کمی بالاتر از زمینههای سرمایه گذاری معمول است اما سود آن نیز بیشتر است. همه ما متوجه هستیم که احتمالات میتوانند هر لحظه زاینده ریسکی سیستماتیک و غیر سیستماتیک باشند؛ بنابراین نباید عقب نشینی کرد بلکه باید با مدیریت دارایی و کنترل ریسک معقولانه پا به این زمینه سرمایه گذاری گذاشت.
مدیریت دارایی و کنترل انواع ریسک در سرمایه گذاری
بی شک بسیاری از ما از داشتن دانش و وقت کافی برای یادگیری مدیریت دارایی و کنترل ریسک سرمایه گذاری در بورس محروم هستیم. البته که هیچ کدام از ما مقصر نیستیم؛ چرا که تخصص و وقتمان را برای زمینههای دیگری در زندگی به کار بستهایم.
اما این که بی گدار به آب بزنیم و از مهارت افراد متخصص در این زمینه و ابزارهای مناسب سرمایه گذاری مانند صندوق های سرمایه گذاری بهره نبریم و دست آخر ضرر کنیم مقصر خود ما هستیم. بهتر است برای کنترل ریسک و مدیریت درست و صحیح گام برداشتن در بورس از دانش و تمرکز مشاوران سرمایه گذاری و ابزارهایی که نام بردیم استفاده کنیم.
باید گفت تا وقتی متغیرها و احتمال رویدادهای مختلف وجود دارند، ریسک هم وجود دارد. حتی زمانی که شکارچیان عصر حجر تا آنجا که میتوانستند نیزههای خود را به تن شکار خود فرو میکردند اما باز احتمال این وجود داشت که شکارشان وحشیتر از زمان شکار شدن از زمین بلند شود و آنها را زیر پاهای خود له کند. ما در جهان احتمالات زندگی میکنیم و بسیاری از اتفاقات پیش روی خود را نمیتوانیم پیش بینی کنیم. ریسک سرمایه گذاری هم – حتی با انتخاب امنترین زمینههای سرمایه گذاری – ممکن است تحت تاثیر اتفاقات سیاسی، تصمیمات گسترده یا هر اتفاق دیگری جلوی راه سرمایهگذاریمان قرار بگیرد. صعود و نزول بازار بورس، ورشکستگی بانکها، رکود، تورم و جنگ و اتفاقات سیاسی از دسته احتمالاتی هستند که ریسک سرمایه گذاری را به وجود میآورند. البته گفتنی است که جنس ریسک سرمایه گذاری کمی متفاوت است و لازم است بیشتر به این موضوع بپردازیم.
همانطور که میدانیم جهان سرمایه گذاری از گستردگی قابل توجهای برخوردار است و زمینهها و ابزارهای سرمایه گذاری نیز به همان میزان زیاد هستند. بدیهی است در چنین جهانی با ریسکهای متفاوت و عجیبی رو به رو میشویم و لازم است که هر کدام را به اختصار بشناسیم. اما قبل از ریسکهای سرمایه گذاری مجزا باید با دو نوع ریسک سرمایه گذاری کلی آشنا شویم؛ ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک.
انواع ریسک سرمایه گذاری در بورس و راه مدیریت آن
تقریبا همه ما با مفهوم ریسک آشناییم و در زندگی روزمره خودمون با این مفهوم سروکار داریم. البته ریسک فقط به زندگی روزمره و تصمیمات مربوط به اون محدود نمیشه و شما در بسترهای دیگهای هم با اون مواجه میشین. یک دسته از بسترهایی که مفهوم ریسک در اون از اهمیت دوچندانی برخورداره، بسترهای مالی محسوب میشه که سرمایه شما در اونها دخیله!
وقتی که شما قصد سرمایهگذاری در هر بستر مالیای رو داشته باشین، ریسک مربوط به اون سرمایهگذاری جزو مهمترین عواملی هست که روی تصمیمات شما تاثیر زیادی میگذاره و اگه شما در سنجیدن این ریسک دقت کافی رو به خرج ندین، باید انتظار مواجهه با عواقب اون رو هم داشته باشین. با اینکه این عواقب در ریسک سرمایه گذاری اکثر مواقع صرفا مالی هستن اما ممکنه کنترل اونها از دست شما خارج شه؛ پس به هیچ عنوان نباید اهمیت این مسئله رو نادیده بگیریم.
اولین قدمی که باید در این راستا برداشت، آشنایی با انواع ریسک هست تا بتونیم ریسک سرمایه گذاری در بورس رو بهتر بسنجیم و خودمون رو برای پذیرفتن اون آمادهتر کنیم. به همین دلیل در این مطلب از کارگزاری حافظ به بررسی انواع ریسک در سرمایه گذاری میپردازیم تا شما بیشتر از هر زمان دیگهای با این مفهوم آشنا شین.
انواع ریسک در بازار بورس
مهمترین مرحله برای رسیدن به یک درک مناسب از مفهوم ریسک، آشنا شدن با انواع اون هست. اهمیت این موضوع به این دلیله که شما برای رسیدن به بهترین نتیجه باید از ریسک سرمایه گذاری در بورس ریسک سرمایه گذاری آگاه باشین و تصمیمات خودتون رو با توجه با این نکته اتخاذ کنین.
قبل از هر چیز باید یک تعریف از ریسک در بسترهای مالی داشته باشیم. اصولا به فاصلهای که میان انتظار ما از نتیجه و نتیجه واقعی وجود داره، ریسک گفته میشه و هرچه فاصله این دو بیشتر باشه، در واقع ما ریسک بیشتری رو متحمل میشیم. ریسک رو بهصورت کلی میتونیم به ۲ دسته اصلی تقسیم کنیم که مبنای این تقسیمبندی، مقیاس ریسک و نقش ما در کنترل اون هست. در ادامه با بررسی کامل هر ۲ مورد، اطلاعات لازم برای مواجهه با اونها رو در اختیار شما میگذاریم.
ریسک سیستماتیک
این نوع ریسک به کلیت بازار برمیگرده و کنترل اون از دست ما خارجه! این نکته به این معنیه که شما نمیتونین انتظار این ریسک رو داشته باشین و صرفا از ایجاد اون مطلع میشین. پیشبینی قطعی این نوع ریسک سرمایه گذاری در بورس غیرممکنه و به همین دلیل، مدیریت اون قبل از وقوع هم نشدنی هست.
به عنوان مثال شروع جنگ یکی از ریسکهای سیستماتیک هست که هیچ فردی در بازارهای مالی و بورس، در کنترل اون نقش نداره و مسائلی فراتر از کنترل ما باعث شکلگیری اون میشن. از بقیه ریسکهای سیستماتیک میتونیم به مسائلی مثل نرخ تورم یا سیاستهای اقتصادی نظام حاکم اشاره کنیم که سرمایهگذارها در شکلگیری اونها هیچ نقشی ندارن.
ریسک غیرسیستماتیک
وقتی که ریسک موردنظر ما مربوط به یک سهام یا صنعت خاص باشه، میتونیم اون رو در دسته ریسکهای غیرسیتماتیک قرار بدیم؛ چون ما میتونیم در مقابله یا کاهش اونها نقش ایفا کنیم. هر ریسک قابلکنترل و قابلپیشبینی در این دسته قرار میگیره و ما قادر هستیم تا برای مدیریت اون برنامهریزی کنیم و استراتژی معاملاتی خودمون رو بر این اساس بچینیم.
به عنوان مثال ریسک مربوط به تحولات قیمتی سهام یک شرکت فرآوردههای غذایی، یک ریسک غیرسیستماتیک هست که شما با بررسی دقیق اون میتونین این ریسک رو تا بیشترین حد ممکن کاهش بدین یا در صورت نیاز با خروج بهموقع، اون رو کاملا از بین ببرین.
البته انواع ریسک سرمایه گذاری در بورس رو میشه به دستههای کوچکتری هم تقسیم کرد که در ادامه با مرور برخی از اونها بهصورت خلاصه، به شما در درکشون کمک میکنیم:
ریسک نرخ ارز: تغییر نرخ ارز یکی از ریسکهایی هست که میتونه روی سرمایهگذاری شما تاثیر مستقیم داشته باشه. البته این تغییرات در سهامِ مجموعههایی که با خارج از کشور در تبادل مستقیم هستن، بهشکل واضحتری دیده میشه.
ریسک سبد: این ریسک به تنوع سبد سهام شما برمیگرده و هر چه این سبد از تنوع کمتری برخوردار باشه، شما ریسک سبد بیشتری رو متحمل میشین. بنابراین شما با افزایش این تنوع میتونین ریسک سبد رو تا حد خیلی زیادی مدیریت کنین.
ریسک نرخ بهره: وقتی ریسک سرمایه گذاری که ارزش سرمایهگذاری شما تحتتاثیر تغییر نرخ سود قرار میگیره، در واقع شما این ریسک رو متحمل شدین. به عنوان مثال اگه نرخ بهره بانکها به یکباره افزایش پیدا کنه، افرادی که بر روی اوراق مشارکت سرمایهگذاری کرده بودن، برخلاف سرمایهگذارهای بازار سهام، بدون ریسکپذیری به سود میرسن.
ریسک شخصی: ریسکها فقط به عوامل بیرونی منحصر نیستن و تحولات شخصی هم میتونه یک نوع ریسک برای شما به حساب بیاد. مثلا اگه شما به علت نیاز به جراحی تصمیم به فروش سهامی که قصد نگهداریِ بلندمدت از اون رو داشتین، بگیرین، این ریسک شامل حال شما شده و شما به این دلیل متحمل ضرر یا سود میشین.
ریسک سیاسی: تصمیماتی که نظام سیاسی حاکم اتخاذ میکنه و با این تصمیمات باعث شکلگیری موجهای مختلفی در بازار سرمایه میشه، یک نوع ریسک سرمایه گذاری در بورس هست که شما تحتتاثیر اون قرار خواهید گرفت.
ریسک تجاری: فرض کنین که یک کمپانی در مدیریت هزینههای عملیاتی خودش با مشکل مواجه شده و دیگه نمیتونه حقوق کارکنان خودش رو پرداخت کنه. در این شرایط احتمالا افراد سرمایهگذار در این کمپانی متحمل ضرر میشن و این ضرر یکی از نتایج ریسک تجاری هست که این افراد موقع خرید سهام اون رو پذیرفتن.
طبقه بندی افراد از نظر پذیرش ریسک
جالبه بدونید که صرفا ریسک سرمایه گذاری در بورس دستهبندی نمیشه و افراد هم از نظر میزان ریسکپذیری به دستههای مختلفی تقسیم میشن. این نکته افراد رو از لحاظ میزان ریسکپذیری به ۳ دسته تقسیم میکنه که این دستهها عبارتند از:
افراد ریسکگریز: از اسم این گروه این برداشت میشه که اونها از پذیرش ریسک فراری هستن اما تعریف این دسته کمی متفاوته. افراد ریسکگریز نسبت به بقیه دستهها در ازای نرخ بازگشت بیشتری حاضر به قبول ریسک هستن و تا حد ممکن سعی میکنن که از پذیرش ریسک در معاملاتشون خودداری کنن.
افراد خنثی نسبت به پذیرش ریسک: افراد حاضر در این گروه از لحاظ میزان ریسکپذیری در میان ۲ دسته دیگه قرار میگیرن و موضعی خنثی نسبت به پذیرش ریسک دارن. در واقع ارزش هر معامله برای این افراد معادل با ارزش اسمیِ اون سهام یا اوراق هست.
افراد ریسکپذیر: وقتی که شما دیدگاه جسورانهتری در معاملاتتون داشته باشین و در ازای سود بیشتر، ریسک بیشتری رو متحمل شین، در این دسته قرار میگیرین. افراد ریسکپذیر در پذیرش ریسک سریعتر عمل میکنن اما این نکته به این معنی نیست که اونها بدون بررسیِ دقیق شرایط، حاضر به پذیرش ریسک هستن.
ارتباط ریسک و بازده سرمایه گذاری
وقتی ما از ریسک صحبت میکنیم، باید بدونیم که سر دیگه این داستان بازدهی قرار داره. در واقع بدون انتظار بازدهی، پذیرش ریسک یک عمل بیهوده محسوب میشه و صرفا وجود بازدهی هست که ریسکپذیری رو توجیه میکنه. ارتباط ریسک و بازدهی سرمایه گذاری رو میشه یک ارتباط مستقیم در نظر گرفت و این دو بهصورت مستقیم روی هم تاثیر میگذارن.
این نکته به این معنیه که شما با پذیرش ریسک بیشتر، بازدهی بیشتری رو هم از سرمایهگذاری خودتون به دست میارین و اگه در معاملات خودتون ریسکپذیری کمی داشته باشین، درنهایت هم باید به همین تناسب انتظار بازدهی رو از سرمایهتون داشته باشین. مثال واضح این ارتباط رو هم میشه در بازارهایی مثل بازار دلار و طلا مشاهده کرد که افراد با سرمایهگذاری در اونها، سود بیشتری رو نسبت به سرمایهگذاریهای ایمنتری مثل سپردهگذاری در بانک به دست میارن.
البته این رابطه دوطرفه هست و پذیرش ریسک بیشتر در برخی از موارد هم باعث متحمل شدن ضرر بیشتره.
راهکارها و استراتژیهای مدیریت ریسک سرمایه گذاری
حالا که با انواع ریسک سرمایه گذاری در بورس بیشتر آشنا شدیم، زمان اون رسیده تا مروری هم بر راهکارهای مدیریت اونها داشته باشیم تا شما این ریسکها رو به بهترین شکل ممکن مدیریت کنید.
برنامهریزی در معاملات و بررسی بازار
مهمترین نکتهای که به شما در مدیریت ریسک سرمایه گذاری در بورس کمک میکنه، برنامهریزی دقیق در معاملاتتون هست. اگه شما بسترهای سرمایهگذاریتون رو با بررسی دقیق انتخاب کنین و برای ورود و خروج از موقعیتتون هم استراتژی داشته باشین، ریسکی که متحمل میشین، بهترین نتایج رو براتون به همراه داره.
رعایت قانون یک درصد
یکی از مرسومترین استراتژیهایی که در مدیریت ریسک تاثیر زیادی رو داره، قانون یک درصد هست که خیلی از فعالان بازارهای مالی برای کاهش ریسکهای غیرضروری از اون استفاده میکنن. این قانون به این شکله که شما نباید بیشتر از یک درصد سرمایهتون رو بر روی یک معامله صرف کنین. یعنی اگه شما یک سرمایه صدهزار تومانی رو در اختیارتون دارین، در هر معامله باید صرفا هزار تومان سرمایهگذاری کنین.
البته خیلی از افراد با رشد سرمایه خودشون این درصد رو هم کاهش میدن و تنوع رو در سرمایهگذاریهای خودشون بیشتر میکنن.
تعیین حد ضرر و سود
راهکار آخری که شما میتونین در این راستا از اون استفاده کنین، تعیین حد ضرر و سود هست. این موضوع به شما کمک میکنه تا در زمان مقرر از موقعیت خودتون خارج شین و همین عامل از متضرر شدن شما جلوگیری میکنه. البته شما باید این ۲ سطح رو با بررسی دقیق تعیین کنین تا درنهایت بهترین نتیجه رو به دست بیارین.
جمعبندی
مدیریت ریسک سرمایه گذاری در ریسک سرمایه گذاری بورس یکی از مهمترین مسائلی هست که شما باید به عنوان یک سرمایهگذار اون رو مدنظر داشته باشین و خودتون رو برای مدیریت ریسکهای مختلف به بیشترین آمادگی برسونین. به همین دلیل در این مطلب از کارگزاری حافظ علاوه بر مرور انواع ریسک، استراتژیهای مدیریت این ریسکها رو هم مورد بررسی قرار دادیم تا شما در این مسیر با کمترین چالش غیرمنتظره روبهرو شید.
دیدگاه شما