انواع بازارهای مالی در ایران
امروزه افراد با هدف افزایش دارایی و کسب سود وارد بازارهای مختلف میشوند؛ اما سودآوری هر فردی به کمک شناخت کافی از بازارها و کارکردهای آنها میسر میشود. بههمین دلیل، در ادامه به بررسی انواع بازارهای مالی و کاربردهای هر کدام میپردازیم.
بازار مالی چیست؟
بازار مالی (Financial Market)، اصطلاحی است که برای طیف وسیعی از بازارها به کار میرود و به بازاری اطلاق میشود که داراییهای مالی مانند سهام، سپردههای سرمایهگذاری، طرحهای بازنشستگی، انواع بیمه نامهها و اوراق بهادار، در آن معامله میشوند.
این بازارها بهعنوان یک واسطه بین پساندازکنندگان و سرمایهگذاران توسط سازماندهی منابع مالی بین آنها، عمل میکنند.
بازار سرمایه همچنین بستری را برای خریداران و فروشندگان فراهم میکند تا بتوانند با قیمتی که توسط نیروهای عرضه و تقاضا تعیین میشود، داراییها را معامله کنند.
کارکرد بازارهای مالی
در زیر به برخی از کارکردهای بازارهای مالی اشاره کردهایم:
- آنها، به کشف قیمت اوراق بهادار کمک میکنند. در واقع، تعامل مکرر بین سرمایهگذاران موجب تثبیت قیمت بر اساس تقاضا و عرضه در بازار میشود.
- این بازارها، سازماندهی منابع مالی را تسهیل میکنند. آنها سبب هدایت داراییها به سمت بازارهای مولد میشوند.
- آنها، نقدینگی داراییهای معامله شده را با تسهیل تبادل تقویت میکنند؛ زیرا سرمایهگذاران میتوانند به سرعت اوراق بهادار خود را بفروشند و داراییها را به وجوه نقد تبدیل کنند.
- بازار مالی، فرایند توزیع ریسک بین متقاضیان وجوه و دارندگان وجوه را آسان میکند. بهعبارت دیگر، در این عملکرد ریسک از دارندگان وجوه به متقاضیان وجوه منتقل میشود.
- صنایع، افراد را تشویق به سرمایهگذاری میکنند و افراد نیز از صنایع میخواهند که پول آنها را جذب کنند و به سودآوری برسانند. بنابراین بازار مالی، دسترسی آسانی را برای خریدار و فروشنده بالقوه فراهم میکند.
- بازارهای سرمایه باعث صرفهجویی در زمان، پول و تلاش طرفین میشوند؛ به این دلیل که افراد و صنایع نیاز به صرف منابع برای یافتن خریداران احتمالی یا فروشندگان اوراق بهادار ندارند.
انواع بازارهای مالی در ایران
بر اساس ماهیت، سررسید تعهدات مالی، زمان واگذاری و ساختار سازمانی، بازارهای مالی در چهار گروه مختلف طبقهبندی میشوند:
بازارهای مالی بر اساس ماهیت
بر اساس ماهیت، بازارها به دو دسته بازار بدهی و بازار سهام تقسیم میشوند:
بازار بدهی (Debt market)
به بازاری گفته میشود که اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه دولتی و اوراق مشارکت، در آن خریدوفروش میشوند.
بازار سهام (Stock Market)
بازار سهام یا بورس سهام یکی از رایجترین بازارهای مالی در دنیاست. در این نوع بازار، سهام شرکتهای انتخاب شده توسط معاملهگران مختلف بهصورت عمومی معامله میشوند.
بازارهای مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی
بر اساس سررسید تعهدات مالی، بازارها به دو دسته بازار پول و بازار سرمایه تقسیم میشوند:
بازار پول (Money Market)
بازاری که در آن اوراق بهادار، با نقدشوندگی بالا و سررسید کمتر از یک سال خریدوفروش میشوند، بازار پول نامیده میشود. مانند: اوراق تجاری شرکتها و اوراق خزانه
میتوان از بازار پول بهعنوان بازار ابزارهای مالی کوتاهمدت با ویژگی ریسک پایین عدم پرداخت و پایین بودن نرخ بهره نسبت به سایر بازارها، نام برد.
بازار سرمایه (Capital Market)
این بازار، محلی برای خریدوفروش داراییهای مالی برای بازههای زمانی بیش از یک سال است و به دو نوع تقسیم میشود:
بازار اولیه، زمانی ایجاد میشود که اوراق بهادار برای بار اول عرضه و مورد معامله قرار میگیرند.
بازار ثانویه، بازاری است که افراد داراییهای مالی را از افرادی که در ابتدا آنها را خریدهاند و حالا تمایل به فروششان را دارند، خریداری میکنند.
بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری
بر اساس زمان واگذاری، بازار ها به دو دستهی بازار نقدی و بازار آتی تقسیم میشوند:
بازار نقدی (Spot market)
به بازاری که در آن معاملات بین خریداران و فروشندگان در زمان حال اجرا میشود، بازار نقدی میگویند.
این بازار با هدف انجام سریع معاملات شامل خریدوفروش کالاها و اوراق بهادار تشکیل شده است.
بازار ابزارهای مشتقه (Derivative Market)
در بازار ابزارهای مشتقه یا بازار آتی، اوراق مشتقه مورد معامله قرار میگیرند.
اوراق مشتقه، قراردادی است که بر اساس آن صاحب اوراق موظف یا مختار است که در تاریخ مشخصی در آینده، یک دارایی را بخرد یا بفروشد.
بازارهای مالی بر اساس ساختار سازمانی
از نظر ساختار سازمانی، بازارهای مالی به چهار دستهی بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و بازار چهارم تقسیم میشوند:
بازار رسمی (Stock Market)
بازار بورس اوراق بهادار، یک بازار رسمی در ایران است. در واقع یک بازار مالی متمرکز است که جهت پذیرش شرکتها، قوانین و شرایط دشواری دارد.
بازار خارج از بورس (Over The Counter)
یک بازار غیرمتمرکز است که در آن، معامله بهصورت مستقیم بین خریدار و فروشنده انجام میشود.
قوانین و استانداردهای مربوطه نیز بهصورت سفارشی و قراردادی مشخص میگردد. درنتیجه، برای پذیرش شرکتها شرایط آسانتری نسبت به بازارهای رسمی دارد.
بازار سوم (Third Market)
مکانی مطمئن برای اجرای معاملات عمده داراییهای مالی است که امکان یا شرایط پذیرش در فرابورس را ندارند. کمیسیون در این بازار کمتر از کمیسیون در بورس اوراق بهادار است.
بازار چهارم (Fourth Market)
بازاری است که معاملهگران، عمده معاملات بزرگ خود را در آن انجام میدهند. آنها جهت عدم پرداخت کارمزد، تلاش میکنند تا از طریق تعامل با یکدیگر و بدون استفاده از کارگزار معاملات را اجرا کنند.
معایب بازارهای مالی
در زیر به برخی از معایب بازارهای مالی را اشاره کردهایم:
- بروکراسی بیش از حد توسط نهادهای نظارتی میتواند کل فرآیند را زمانبر کند.
- در برخی از مواقع شرکتها بهدلیل قوانین و مقررات سختگیرانه نمیتوانند وارد بازار مالی شوند.
- سرمایهگذاران ممکن است بهخاطر عدم دسترسی به اطلاعات، داراییهای خود را از دست بدهند.
سخن پایانی
همان معایب بازار ثانویه طور که گفته شد، بازارهای مالی نقش حیاتی در اقتصاد دنیا دارند و محلی برای رهنمود دارایی و سرمایه افراد به سمت بازارهای مولد هستند. بنابراین، افراد تلاش میکنند با شناخت انواع بازارهای مالی، در بازاری قدم بگذارند که ضمن حفظ دارایی خود موجب افزایش سودآوری آنها شود.
فروش استقراضی
فروش استقراضی (Short Selling) به معنای دریافت سهام به صورت قرضی است و با حدس و گمان یا با تمایل به شرکت در یک موقعیت پر ریسک، صورت میگیرد. فروشنده در صورتی سود میکند که قیمت این اوراق بهادار افت داشته باشد. به بیان دیگر، فروشنده برای باز شدن یک پوزیشن یا موقعیت معاملاتی (Open The Position)، فروش انجام میدهد و منتظر است بعداً آن را با قیمت پایینتر بخرد و تفاوت آن را به عنوان سود به معایب بازار ثانویه دست آورد. برای ایجاد یک موقعیت استقراضی در یک سهام، فروشنده استقراضی، سهام را قرض میگیرد و تاجر به یک حساب مارجین (حساب ودیعه) نیاز دارد تا سود سهام قرضی خود را تا هنگامی که موقعیت مهیا است، پرداخت کند. برای اغلب سرمایهگذاران، قرضدهندهای که سهام را فراهم میکند، کارگزار آنها خواهد بود.
شرایط سود
فرد دریافت کننده متعهد میشود که در تاریخ معین سهامی که قرض گرفته است را بازگرداند. این فرد سهام استقراضی را در بازار ثانویه به فروش میرساند. در صورتی که قیمت سهام کاهش پیدا کند، فرد پس از خرید و بازگردانی سهام در تاریخ مقرر شده، به اندازه اختلاف قیمت میان سهام فروخته شده و سهام خریداری شده سود میکند.
برخی از مزایای فروش استقراضی
1) میتواند حجم معاملاتی که در بازار بورس انجام میشود را افزایش دهد و در نتیجه رشد و کارایی بازار بورس بیشتر خواهد شد.
2) افرادی که سهامدار عمده هستند و به صورت سالانه از سهام خود سود کسب میکنند، میتوانند با این روش میزان سود کسب شده خود را افزایش دهند.
3) خرید و فروش تعهدی، در واقع بازار بورس را به بازاری دو طرفه تبدیل میکند که باعث بالا رفتن کیفیت بازار میشود.
شرایط زیان
در صورتی که قیمت سهام افزایش پیدا کند، فرد باید با قیمت بالاتری سهام را خریداری کند و آن را به مالک اصلی سهام بازگرداند. از آن جا که فرد میزان مبلغ بیشتری پرداخته است به این ترتیب زیان خواهد کرد.
فروش استقراضی در ایران
فروش استقراضی سهام در ایران به این دلیل انجام میشود که رشد و توسعه روزافزون بازارهای سرمایه در ایران نیازمند نهادهای مالی است. گاهی اوقات فروش استقراضی مورد انتقاد قرار میگیرد و فروشندگان استقراضی به عنوان فعالان بیرحم و نابودگر شرکتها تلقی میشوند. هرچند واقعیت این است که فروش استقراضی برای بازار نقدینگی به همراه دارد و میتواند از افزایش بیمنطق سهام و خوشبینی بیش از حد جلوگیری کند. شواهد این مزایا را میتوان در حبابهای دارایی که بازار را تخریب میکنند، مشاهده کرد.
کلیات الگوی متعارف فروش استقراضی سهام در بورس
الگوی متعارف فروش استقراضی، ساز و کاری با این هدف است که در آینده سهم را با قیمت پایینتری خریداری و بازگردانده شود. در حالت کلی کارگزاران نقش قرض دهنده را در بازارهای مالی ایفا کرده و واسط بین مالک سهام و فروشنده استقراضی هستند. کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا "فروش استقراضی" را چنین تعریف کرده است:
فروش استقراضی در واقع فروش اوراق بهاداری است که فروشنده مالک آن نیست؛ بلکه فروش سهامی است که به یکی از صورتهای زیر به دست آمده است:
1) به وسیله فروشنده قرض گرفته شده است.
2) به وسیله کارگزار به حساب وی قرض داده شده است.
پژوهشگران سه هدف اصلی برای استفاده از فروش استقراضی بیان کردهاند که عبارتند از:
کسب سود در صورت افت قیمت: سرمایهگذار پیشبینی میکند قیمت سهم خاصی در آینده کاهش مییابد و قصد دارد با استفاده از فروش استقراضی از کاهش قیمت سهم سود کسب کند، به این منظور وارد بازار سهام شده و سهام یاد شده را از دارنده آن قرض گرفته و در بازار میفروشد. اگر قیمت سهم مطابق انتظار سرمایهگذار کاهش یابد، سرمایهگذار سهم را با قیمت کمتری خریداری کرده و به مالک اولیه باز میگرداند و از اختلاف قیمت فروش و خرید سود میبرد.
پوشش ریسک افت قیمت سهام: در این مورد سهامداری که یک سهم معین را در اختیار دارد به منظور دور ماندن در برابر کاهش قیمت آن سهم در آینده به فروش استقراضی همان تعداد و همان نسخه اقدام میکند، بنابراین در صورت کاهش قیمت سهم در آینده سهامدار توانسته زیان ناشی از کاهش قیمت سهم را پوشش دهد، بدون اینکه مجبور باشد سهام خود را بفروشد.
بازارگردانی: زمانی که برای سهم یا اوراق بهادار خاصی تقاضا بیش از عرضه باشد، این افزایش زیاد تقاضا، باعث ایجاد صف خرید میشود؛ بنابراین میتوان با قرض گرفتن سهام از طریق ساز و کار فروش استقراضی و عرضه آن در بازار علاوه بر حل مشکل افزایش تقاضا، به افزایش نقدشوندگی بازار نیز کمک کرد. این مورد توسط بازارگردانان به صورت گسترده مورد استفاده قرار میگیرد.
اوراق قرضه امریکا چیست و چطورمی شود آن را ترید کرد؟
احتمالا بیشتر شما که این مقاله را می خوانید، با واژه بازارهای مالی آشنا هستید. بازارهای مالی به طور وسیعی اشاره به هر نوع بازاری که در آن دادوستد دارایی های مالی صورت می گیرد، دارد. برخی از این بازارها شامل: بازار سهام، بازار اوراق قرضه، بازار فارکس که بزرگترین بازار مالی جهان با بیش از 7 میلیارد دلار گردش مالی روزانه است، بازار ارزهای دیجیتال، بازار پول و بازار مشتقات است، می باشد.
بازارهای مالی برای اقتصادهای سرمایه داری، به شدت حیاتی و مهم هستند. این بازارها به دو صورت فیزیکی و غیر فیزیکی، فعالیت می کنند. زمانی که این مارکت ها دچار اختلال می شوند، نتایجی چون رکود مالی و بیکاری را رقم می زنند.
در این مقاله ما قصد داریم تا شما را با یکی دیگر از این بازارهای مالی مهم یعنی بازار اوراق قرضه ایالات متحده امریکا و عملکرد آن، آشنا کنیم. موضوعاتی که قصد داریم با شما در میان بگذاریم، به شرح زیر است:
بازار اوراق قرضه امریکا چیست، آیا بازار اوراق قرضه برای سرمایه گذاری مناسب است، آیا امکان از دست رفتن سرمایه در بازار اوراق قرضه وجود دارد، انواع اوراق قرضه، محاسن و معایب اوراق قرضه، اوراق قرضه بهتر است یا سهام، بیمه اوراق قرضه چیست، رابطه اوراق قرضه و نرخ بهره، بازده اوراق قرضه چیست و نتیجه گیری.
بازار اوراق قرضه امریکا چیست؟
بازار اوراق قرضه که نامهای دیگر آن بازار درآمدهای ثابت، بازار اعتبار، بازار بدهی یا قرض می باشد، بازاری است که سرمایه گذاران در آن دارایی های بدهی که توسط دولت ها و یا موسسات منتشر می شود را، معامله می کنند. به صورت عمومی، دولت ها با انتشار اوراق قرضه سرمایه هایشان را افزایش می دهند تا بتوانند به پروژه های در دست اقدامشان، بپردازند. موسسات هم به همین منظور دست به چاپ اوراق قرضه می زنند تا بتوانند کسب و کارهای خود را توسعه دهند و یا پروژه های موجودشان را حفظ کنند.
اوراق قرضه یا در مارکت های اولیه صادر می شوند و یا بازارهای ثانویه. در مارکت اولیه این اوراق برای اولین بار منتشر می شوند و اصطلاحا به آنها انتشار جدید گفته می شود. در مارکت اولیه، تمام مبادلات مستقیما و بدون واسطه بین صادرکننده اوراق و خریدار اوراق صورت می گیرد. ضمنا همانطور که اشاره شد، این اوراق قبلا هیچ کجای دیگر، منتشر نشده است.
ولی در مارکت ثانویه اینطور نیست. در این بازار، دارایی هایی که قبلا در مارکت اولیه خرید و فروش شده، در تاریخ های دیرتری معامله می شوند. سرمایه گذاران در مارکت ثانویه، می توانند این اوراق را از بروکرها که نقش واسطه را بین خریدار و فروشنده بازی می کنند، تهیه کنند. این اوراق در غالب های صندوق بازنشستگی، صندوق سرمایه گذاری مشترک و سیاستهای بیمه عمر، ارائه می شوند.
آیا بازار اوراق قرضه برای سرمایه گذاری مناسب است؟
درست مثل هر سرمایه گذاری دیگری باید بازگشت مورد انتظار سود را نسبت به ریسک آن، در نظر گرفت. به طبع هرچه توان ریسک کردن شما به عنوان یک سرمایه گذار در معامله ای بیشتر باشد، به همان نسبت درصد سود و زیانتان نیز، بالاتر یا پایین تر می شود.
اصطلاحا هرچقدر پول بدهید، قادر خواهید بود آش بیشتری ببرید. البته باید در نظر داشته باشید که اوراق قرضه به درد نخوری هم وجود دارند که سود بیشتری به شما پرداخت می کنند ولی ریسک بسیار بالاتری دارند. در مقابل اوراقی که وزارت خزانه داری امریکا صادر می کند، بازده کمتر ولی ریسکی نزدیک به صفر، دارد.
در کل باید گفت که سرمایه گذاری در بازار اوراق قرضه، یکی از امن ترین سرمایه گذاری ها ولی با بازده کمتری می باشد. این نوع سرمایه گذاری مناسب کسانی است که افراد محافظه کار تری هستند و فقط در جاهایی که ریسک نزدیک به صفری دارد، سرمایه گذاری می کنند.
آیا امکان از دست رفتن سرمایه در بازار اوراق قرضه وجود دارد؟
طبق آخرین تحقیقات انجام شده در همین ماه ژانویه 2022، افراد معمولا دو گروه هستند. گروه اول افرادی هستند که دنبال سرمایه گذاری در مارکت های با ریسک بسیار بسیار پایین و نزدیک به صفری هستند و گروه دوم افرادی هستند که تمایل دارند ریسک بیشتری بکنند.
در این تحقیق انجام شده مشخص شد که یکی از بازارهایی که امکان از دست رفتن سرمایه در آن بسیار بسیار پایین است، همین بازار اوراق قرضه است. در حقیقت اوراق قرضه انواع مختلفی دارند و بسته به اینکه دولتی هستند یا خیر، ریسک آنها بهتر مشخص می شود. در ادامه مقاله انواع اوراق قرضه را برای شما شرح می دهیم تا بهتر بتوانید تصمیم بگیرید.
اوراقی که خود دولت ها مثلا وزارت خزانه داری ایالات متحده منتشر می کند، یکی از کم ریسک ترین و در عین حال مطمئن ترین سرمایه گذاری ها در بازار اوراق قرضه می باشد.
انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه بسته به اینکه توسط دولت یا موسسات صادر شود، انواع متفاوتی دارد. در ادامه ما برخی از مهمترین انواع اوراق قرضه را برای شما توضیح می دهیم.
1- اوراق قرضه موسسات corporation
در این نوع مارکت، شرکتها برای پروژه های موجود مالی، گسترش خطوط تولید، یا افتتاح امکانات جدید تولید، اوراق چاپ می کنند. اوراق قرضه موسسه ای، معمولا در زمره دارایی های اوراق بلند مدت با سررسید حداقل یک ساله قرار می گیرند.
2- اوراق قرضه دولتی
اوراق قرضه دولتی یا ملی، خریداران را وسوسه می کند تا همان ارزش اسمی یا Face Value را که روی سند اوراق نوشته شده و سررسید مشخصی دارد، بپردازند. این ویزگی ها، اوراق قرضه دولتی را برای سرمایه گذاران محافظه کار، جذاب تر می کند. زیرا بدهی های دولتی، توسط دولتی که از شهروندانش مالیات می گیرد یا برای هزینه هایش پول چاپ می کند، حمایت می شود. در کل این نوع اوراق قرضه، کم ریسک ترین اوراق هستند.
این اوراق در امریکا، Treasuries یا خزانه داری نام دارد و امروزه به هر طریق، فعال ترین و دارای بیشترین نقدینگی می باشند. اوراق قرضه خزانه داری کوتاه مدت یا همان T-Bill، اوراق قرضه کوتاه مدت خزانه داری دولت امریکا است که توسط وزارت خزانه داری با سررسید یک ساله یا کمتر، منتشر می شود.
اوراق قرضه میان مدت یا T-note، یکی دیگر از انواع اوراق قرضه قابل فروش دولت امریکا است که نرخ بهره ثابتی دارد و سررسید آن بین یک تا ده سال است.
سومین نوع آن، اوراق قرضه بلند مدت یا همان T-bond است که یکی دیگر از انواع اوراق قرضه دولت فدرال ایالات متحده با سررسید بالای بیست ساله می باشد.
3- اوراق قرضه شهرداری ها
Municipal bonds یا کوتاه تر شده آن “muni bonds” اوراق قرضه شهرداری ها است که معمولا توسط ایالات، شهرها، مناطق خاص، مناطق عمومی، مدارس، فرودگاهها یا بنادر عمومی و یا دیگر مناطق تحت سیطره دولت که به دنبال جمع آوری پول برای پروژه های متنوع هستند، منتشر می شود.
این اوراق در سطح فدرال ها، شامل مالیات نمی شوند و همچنین می توانند در ایالت ها یا سطوح مالیاتی عمومی، معاف از مالیات بشوند. این اوراق مناسب سرمایه گذاران آگاه به مالیات است و همین فاکتورها، آنها را برای سرمایه گاری جذاب تر می کنند.
این اوراق دو نوع هستند: 1- اوراق تعهد بخش عمومی (general obligation bond or GO) 2- اوراق درآمدی (revenue bond).
4- اوراق قرضه حمایت شده توسط وام های مسکن MBS
این نوع اوراق توسط وام های مسکن جمع آوری شده از املاک مسکن منتشر می شود که به وسیله وثیقه های خاص، گرو گرفته شده است. کسانی که این نوع اوراق را خریداری می کنند، در حقیقت به خریداران مسکنی که از طریق قرض دهندگانشان خرید کرده اند، وام پرداخت می کند. به طور عمومی، سود اینها ماهانه، سه ماهه و شش ماهه می باشد.
5- اوراق قرضه مارکت های نوظهور
این نوع اوراق توسط دولت معایب بازار ثانویه ها و کمپانی های واقع در اقتصاد مارکت های نوظهور، چاپ می شود. این نوع اوراق فرصت های سرمایه گذاری پر سودتر وعالی تری ارائه می دهند. ولی به همان نسبت دارای ریسک بالاتری نسبت به اوراق قرضه داخلی و گسترش یافته تر، هستند.
محاسن و معایب بازار اوراق قرضه
اگر شما امروز نزد شرکتهای مشاوره مالی در امور سرمایه گذای در بازارهای مالی بروید، اکثر آنها سبدی متنوع را به شما پیشنهاد می دهند که حتما قسمتی از آن، به بازار اوراق قرضه تخصیص داده می شود. خوشبختانه بازار اوراق قرضه بازار متنوعی است و دارای نقدینگی بالاتر و نوسانات کمتری نسبت به سهام ها است. ولی به همان نسبت در طول زمان، بازگشت سود کمتری دارد و شامل مسائل اعتباری و انقضای قبل از تاریخ سررسید و ریسک های نرخهای بهره می شود. در کل سرمایه گذاری افراطی روی اوراق قرضه برای افق های دراز مدت، غیرمنطقی به نظر می رسد.
محاسن سرمایه گذاری در مارکت اوراق قرضه
اولین ویژگی بازار اوراق قرضه این است که نسبت به سهام ها دارای ریسک و نوسان کمتری است. دومین ویژگی آن، تنوع بسیار زیاد آن در نوع و فرد یا مکان صادرکننده است. سومین حسن اوراق قرضه این است که اگر از دولت ها یا موسسات معتبر مالی خریداری شود، فعال ترین و دارای بالاترین نقدینگی می باشد. آخرین ویژگی اوراق قرضه این است که دارندگان اوراق قرضه در زمان های ورشکستگی، نسبت به سهام داران وضعیت بهتری دارند.
معایب سرمایه گذاری در مارکت اوراق قرضه
اولین عیبی که بر بازار اوراق قرضه وارد است، بازده کمتر سود آنها است. اگر یادتان باشد گفتیم که چون اوراق قرضه ریسک کمتری دارند، به همان اندازه بازده سود یا بازگشت پول آنها، کمتر می باشد. دومین عیب آنها این است که خرید مستقیم این اوراق تقریبا برای سرمایه گذارن معمولی، امکان پذیر نیست. آخرین ایرادی که بر بازار اوراق قرضه وارد است این است که این اوراق در مقابل ریسک های اعتباری و خطرات نرخهای بهره، معایب بازار ثانویه آسیب پذیرند.
اوراق قرضه بهتر است یا سهام؟
اوراق قرضه در چند مسئله مهم با سهام ها متفاوت هستند. اوراق قرضه نشان دهنده بودجه های قرضی است (بودجه هایی که به وسیله قرض دادن ایجاد می شوند)، در صورتیکه سهام ها خودشان مولد و پدید آورنده بودجه ها هستند.
اوراق قرضه یک صورتی از اعتبار است که در آن قرض گیرنده (صادر کننده اوراق) باید اصل پول بعلاوه سود آن را در سررسید مشخصی، به صاحب اوراق پرداخت کند. ولی سهام ها به صاحبانشان قول هیچ بازگشت اصل سرمایه یا سودی نمی دهند. اوراق قرضه، به خاطر حمایت های قانونی و ضمانت هایی که نسبت به اعتباردهندگان آنها تعریف شده، از سهام ها کم ریسک تر هستند.
سهام ها به طور ذاتی از اوراق پرریسک تر هستند و پتانسیل های بالاتری برای سود یا زیان دارند. ولی نکته مشترک هردو این مارکت ها؛ چه اوراق و چه سهام ها، این است که بازارهایی فعال با نقدینگی بالایی هستند.
قیمت اوراق قرضه نسبت به تغییرات نرخهای بهره، به شدت حساس است و قیمتهای آنها نسبت به نرخهای بهره، به طور معکوس حرکت می کند. از طرفی دیگر قیمت سهام ها، نسبت به تغییرات آینده ای سودبخش و رشدی بالقوه، حساس هستند.
بیمه اوراق قرضه چیست؟
فارغ از اینکه سرمایه گذاری در بازار اوراق قرضه یک سرمایه گذاری امن محسوب می شود و مناسب افراد محافظه کار است، ولی شما این امکان را دارید تا اوراق قرضه خودتان را بیمه کنید. بیمه اوراق قرضه، یک نوع بیمه است که خریدار اوراق قرضه هزینه آن را پرداخت می کند. این بیمه، تضمین سود شما در سررسید و پرداخت اصل سرمایه شما را در زمانهای بحران و عدم پرداخت، ضمانت می کند.
منتشرکنندگان اوراق قرضه این نوع بیمه را خریداری می کنند تا رتبه اعتباری خود را افزایش دهند تا میزان سودی را که باید پرداخت کنند کاهش دهند و اوراق قرضه را برای سرمایه گذاران بالقوه، جذاب تر کنند.
رابطه اوراق قرضه و نرخ بهره
اگر معامله گر بازار فارکس باشید، به اهمیت نرخهای بهره در اقتصاد کلان کاملا واقف هستید. در حقیقت نرخ بهره مبلغی است که قرض دهنده از قرض گیرنده، کسر می کند. از نقطه نظر فاندامنتال، یکی از اخبار بسیار مهم با شدت تاثیر بالا، اخبار مربوط به نرخ بهره است.
سرمایه گذاران بازار اوراق قرضه هم مثل خیلی از معامله گران دیگر، سعی دارند تا نهایت سود را از سرمایه گذاری شان، ببرند. برای رسیدن به این مهم، آنها باید مدام چشمشان به نوسانات هزینه های قرض گرفتنشان باشد.
به عنوان مثال در بازار فارکس، افزایش یا کاهش نرخهای بهره باعث قوی تر یا ضعیف تر شدن ارز کشور مورد نظر می شود. حال باید دید این افزایش یا کاهش نرخ بهره، چه تاثیری در مارکت اوراق قرضه دارد.
اوراق قرضه و نرخهای بهره یک ارتباط معکوس با هم دارند. یعنی با بالا رفتن نرخ بهره، اوراق قرضه کاهش پیدا می کند و بالعکس. این مسئله یک توجیه منطقی هم دارد. زمانیکه هزینه قرض گرفتن بالا می رود یا اصطلاحا به صرفه نیستند (منظور نرخهای بهره افزایش می یابند)، اوراق قرضه معمولا کاهش پیدا می کنند.
بازده اوراق قرضه چیست؟
بازده اوراق قرضه یا همان Bond Yields، مبلغی است که سرمایه گذار روی اوراق قرضه اش، دریافت می کند. بازده اوراق قرضه می تواند تعاریف مختلفی داشته باشد ولی یکی از ساده ترین این تعاریف، یکسان سازی بازده اوراق قرضه با نرخ کوپن آن است.
بازده فعلی اوراق قرضه، در حقیقت عملکرد قیمت اوراق و کوپن آن یا پرداخت سود آن می باشد که درصورت متفاوت بودن قیمت اوراق با ارزش اسمی آن، از بازده کوپن آن صحیح تر و دقیق تر می باشد.
رابطه بازده اوراق قرضه و قیمت آن
نکته قابل توجه ارتباط وارونه قیمت اوراق قرضه و بازده آن است. بازده اوراق قرضه و قیمت آن، با هم ارتباطی معکوس دارند. وقتیکه قیمت اوراق قرضه افزایش می یابد، بازده آن کاهش پیدا می کند.
برای مثال، فرض کنید یک سرمایهگذار اوراق قرضهای را خریداری میکند که سررسید آن در پنج سال با نرخ کوپن سالانه 10 درصد و ارزش اسمی 1000 دلار است. هر سال، این اوراق قرضه 10٪ یا 100 دلار به عنوان بهره به این سرمایه گذار، پرداخت می کند. ارزش اسمی 1000 دلار تقسیم بر 10% نرخ کوپن می شود.
نتیجه گیری
اگر شما تمایل به سرمایه گذاری در بازارهای مالی دارید، و دنبال یک سرمایه گذاری مطمئن هستید و نمی دانید که کدام بازار امن تر است، قطعا بازار اوراق قرضه مناسب شما است. همانطور که متوجه شدید، بازار اوراق قرضه نقدینگی بالا، ریسک پایینتر و به همان نسبت بازده کمتری را به شما می دهد.
شاید زمانیکه با تنوع اوراق قرضه مواجه شوید، باز هم این سوال برایتان پیش بیاید که، کدام نوع از انواع اوراق قرضه مناسب و مطئن تر است. در این صورت می توانید سراغ اوراق منتشر شده دولتی مثل اوراقی که توسط وزارت خزانه داری امریکا منتشر می شود، بروید.
بازار بدهی چیست؟
بازار بدهی - که اغلب بازار اوراق قرضه، بازار با درآمد ثابت یا بازار اعتبار نامیده می شود - نامی است که به همه معاملات و انتشار اوراق بدهی داده می شود. دولت ها معمولاً اوراق قرضه صادر می کنند تا سرمایه خود را برای پرداخت بدهی ها یا بهبود زیرساخت ها تأمین کنند. شرکت های سهامی عام نیز زمانی که نیاز به تامین مالی پروژه های توسعه کسب و کار یا حفظ عملیات جاری دارند، اوراق قرضه صادر می کنند.
درک بیشتر بازار بدهی
بازار بدهی به طور کلی به دو بخش مختلف تقسیم می شود: بازار اولیه و بازار ثانویه. در بازار اولیه معاملات به طور مستقیم بین ناشران اوراق قرضه و خریداران آن انجام می شود. در اصل، بازار اولیه باعث ایجاد و انتشار اوراق بدهی کاملاً جدید می شود که قبلاً به مردم عرضه نشده بودند.
در بازار ثانویه، اوراق بهاداری که قبلاً در بازار اولیه فروخته شده اند، در تاریخ های بعدی خرید و فروش می شوند. سرمایه گذاران می توانند این اوراق را از یک کارگزار خریداری کنند که به عنوان واسطه بین طرف های خرید و فروش عمل می کند. این اقلام در بازار ثانویه ممکن است در قالب صندوقهای بازنشستگی، صندوقهای سرمایه گذاری مشترک و بیمهنامههای بیمه عمر بستهبندی شوند (در میان بسیاری از ساختارهای محصول دیگر).
تاریخچه ای از بازار بدهی
اوراق بدهی بسیار طولانی تر از سهام معامله شده اند. در واقع، وام هایی که قابل واگذاری یا انتقال به دیگران بودند، در اوایل در بین النهرین باستان ظاهر شدند، جایی که بدهی های بر حسب واحد وزن دانه می توانستند بین بدهکاران مبادله شود. در واقع، سابقه اسناد بدهی ثبت شده به 2400 سال قبل از میلاد برمی گردد؛ به عنوان مثال، یک لوح گلی کشف شده در نیپور (عراق کنونی)، موید این موضوع است. این لوح در واقع تضمینی برای پرداخت غلات و عواقب ذکر شده در صورت عدم بازپرداخت بدهی را ثبت می کرده است.
بعدها، در قرون وسطی، دولت ها شروع به صدور بدهی های دولتی به منظور تأمین مالی جنگ ها کردند. در واقع، بانک انگلستان، قدیمی ترین بانک مرکزی جهان که هنوز وجود دارد، برای جمع آوری پول برای بازسازی نیروی دریایی بریتانیا در قرن هفدهم از طریق انتشار اوراق در بازار بدهی تأسیس شد. اولین اوراق بدهی خزانه داری ایالات متحده نیز برای کمک به تأمین مالی ارتش، ابتدا در جنگ استقلال از پادشاهی بریتانیا، و مجددا به شکل «اوراق آزادی» برای کمک به جمع آوری بودجه برای جنگ جهانی اول منتشر شد.
بازار بدهی برای اوراق شرکتی نیز بسیار قدیمی است. شرکتهای دارای مجوز اولیه مانند شرکت میسیسیپی قبل از انتشار سهام، اسناد بدهی را منتشر کردند. این اوراق مانند تصویر زیر به صورت «ضمانت» یا «گارانتی» صادر شده و به صورت دستی برای دارنده اوراق نوشته شده است.
انواع بازار بدهی
بازار بدهی عمومی را می توان به اوراق بدهی زیر تقسیم کرد که هر کدام مجموعه ای از ویژگی های خاص خود را دارند.
اوراق بدهی شرکتی
شرکتها اوراق قرضه شرکتی را برای جمعآوری پول به دلایل مختلفی منتشر میکنند، مانند تأمین مالی عملیات جاری، گسترش خطوط تولید، یا افتتاح تأسیسات تولیدی جدید. اوراق قرضه شرکتی معمولاً ابزارهای بدهی نسبتا بلندمدتی را توصیف می کنند که سررسید حداقل یک ساله دارند.
اوراق قرضه شرکتی معمولاً به عنوان درجه سرمایه گذاری یا با بازده بالا (یا "ناخواسته") طبقه بندی می شوند. این طبقه بندی بر اساس رتبه اعتباری اختصاص یافته به اوراق بدهی و ناشر آن است. درجه سرمایه گذاری رتبه ای است که نشان دهنده یک اوراق با کیفیت بالا است که ریسک نکول نسبتاً پایینی را ارائه می دهد. شرکتهای رتبهبندی اوراق قرضه مانند Standard & Poor’s از عناوین مختلفی استفاده میکنند که از حروف بزرگ و کوچک "A" و "B" تشکیل شده است تا رتبه کیفیت اعتباری اوراق را شناسایی کنند.
اوراق قرضه ناخواسته اوراق قرضهای هستند که نسبت به اکثر اوراق صادر شده توسط شرکتها و دولتها خطر نکول بیشتری دارند. اوراق قرضه در واقع بدهی یا قولی است که برای پرداخت سود به سرمایه گذاران همراه با بازگشت اصل سرمایه در ازای خرید اوراق داده می شود. اوراق قرضه ناخواسته نشان دهنده اوراق بدهی صادر شده توسط شرکت هایی است که از نظر مالی دچار مشکل هستند و در معرض خطر بالای نکول یا عدم پرداخت سود خود یا بازپرداخت اصل سرمایه به سرمایه گذاران هستند. اوراق قرضه ناخواسته اوراق با بازدهی بالا نیز نامیده می شود زیرا بازده بالاتر برای کمک به جبران هر گونه خطر نکول مورد نیاز است. این اوراق دارای رتبه اعتباری زیر BBB- از S&P هستند.
اوراق بدهی دولتی
همانطور که احتمالا بدانید، یکی از راه حل های دولت ها، به عنوان مثال برای جبران موقت کسری بودجه، استفاده از بازار بدهی می باشد. اوراق بدهی دولتی با پرداخت ارزش اسمی مندرج در گواهی اوراق قرضه در تاریخ سررسید توافق شده، خریداران را جذب می کند، در حالی که بعضی از آنها در طول مسیر نیز پرداخت های سود دوره ای را به همراه دارند. این ویژگی، اوراق قرضه دولتی را برای سرمایه گذاران محافظه کار جذاب می کند. از آنجایی که بدهی های دولتی توسط دولتی پشتیبانی می شود که می تواند از شهروندان خود مالیات بگیرد یا پول چاپ کند تا پرداخت ها را پوشش دهد، این اوراق به طور کلی کم خطرترین نوع اوراق بدهی محسوب می شوند.
در ایالات متحده، اوراق قرضه دولتی به عنوان اوراق خزانه داری شناخته می شود که تا کنون فعال ترین و نقدشونده ترین بازار اوراق قرضه امروزی است. اسناد خزانه داری (T-Bill) یک تعهد کوتاه مدت بدهی دولت ایالات متحده است که توسط وزارت خزانه داری با سررسید یک سال یا کمتر پشتیبانی می شود. اسکناس خزانه (T-note) یک اوراق بدهی قابل فروش دولت ایالات متحده با نرخ بهره ثابت و سررسید بین یک تا 10 سال است. اوراق قرضه خزانه داری (T-bond) نیز اوراق بدهی دولتی صادر شده توسط دولت فدرال ایالات متحده است که سررسید آنها بیش از 20 سال است.
اوراق بدهی شهری
در ایالات متحده، ایالت ها، شهرها، مناطق ویژه و سایر نهادهای دولتی که به دنبال جمع آوری پول نقد برای تامین مالی پروژه معایب بازار ثانویه های مختلف هستند، از بازار بدهی استفاده کرده و اقدام به صدور اوراق بدهی به صورت محلی می کنند. اوراق قرضه شهرداری معمولاً در سطح فدرال معاف از مالیات هستند و همچنین می توانند در سطوح مالیاتی ایالتی یا محلی نیز معاف از مالیات باشند، که آنها را برای سرمایه گذاران واجد شرایط مالیاتی جذاب می کند.
شاخص های بازار بدهی
همانطور که به عنوان مثال شاخص S&P 500 عملکرد سهام را دنبال میکند، شاخصهای بزرگ اوراق قرضه مانند شاخص اوراق قرضه بلومبرگ، عملکرد سبد اوراق بدهی شرکتی را دنبال و اندازهگیری میکنند. بسیاری از شاخص های اوراق قرضه اعضای شاخص های گسترده تری هستند که عملکرد پرتفوی اوراق بدهی جهانی را اندازه گیری می کنند.
شاخص اوراق قرضه دولتی/شرکتی بلومبرگ، یک شاخص معیار مهم است که مانند سایر شاخصهای معیار، استانداردی را در اختیار سرمایهگذاران قرار میدهد که براساس آن میتوانند عملکرد یک صندوق یا اوراق بهادار را ارزیابی کنند. همانطور که از نام آن پیداست، این شاخص شامل اوراق قرضه دولتی و شرکتی می شود. این شاخص شامل ابزارهای بدهی شرکتی با درجه سرمایه گذاری با صدور بالاتر از 100 میلیون دلار و سررسید یک ساله یا بیشتر است. این شاخص یک شاخص معیار بازده کل برای بسیاری از صندوقها و ETF های اوراق قرضه است.
بازار بدهی در مقابل بازار سهام
هر دو بازار سهام و بازار بدهی تمایل دارند بسیار فعال و با نقدشوندگی بالا باشند اما اوراق بدهی از چند جهت با سهام متفاوت است. اوراق قرضه نشان دهنده تامین مالی از طریق بدهی است، در حالی که سهام تامین مالی از طریق حقوق صاحبان سهام است. اوراق بدهی نوعی اعتبار است که به موجب آن وام گیرنده (یعنی صادرکننده اوراق) باید اصل سرمایه مالک اوراق قرضه را به اضافه سود اضافی در طول مسیر بازپرداخت کند. سهام به سهامدار حق بازگشت سرمایه را نمی دهد و تنها در پایان هر سال در صورتیکه عملیات شرکت سودآور بوده باشد، بسته به سیاست شرکت، مقداری از این سود بین سهامداران تحت عنوان سود نقدی تقسیم می شود. به دلیل حمایت های قانونی و تضمین های موجود در اوراق بدهی مبنی بر بازپرداخت به طلبکاران، اوراق قرضه معمولاً ریسک کمتری نسبت به سهام دارند و بنابراین بازده مورد انتظار کمتری را نیز دارا می باشند. از آن سو، سهام ذاتاً ریسک بیشتری نسبت به اوراق قرضه دارند و بنابراین پتانسیل بیشتری برای سود بیشتر یا زیان بیشتر دارند.
مزایا و معایب بازار بدهی
اکثر کارشناسان مالی توصیه می کنند که یک سبد دارای تنوع مناسب، مقداری به ابزارهای بازار بدهی تخصیص داشته باشد. اوراق بدهی نقدشونده و دارای نوسانات کمتری نسبت به سهام هستند، اما به طور کلی بازده کمتری را در طول زمان ارائه می دهند و ریسک اعتبار و نرخ بهره را نیز به همراه دارند. بنابراین، اختصاص درصد بالایی از پرتفوی به اوراق قرضه در طولانی مدت، می تواند بیش از حد محافظه کارانه باشد.
مانند هر چیز در دنیای بازارهای مالی، اوراق بدهی مزایا و معایب خود را دارند:
مزایا:
- دارای ریسک و نوسان کمتر نسبت به سهام
- اوراق قرضه شرکتی و دولتی از فعال ترین و نقد شونده ترین بازارها می باشد.
- در صورت ورشکستگی یک شرکت، دارندگان اوراق قرضه نسبت به سهامداران ارجحیت دارند.
معایب
- بازدهی کمتر نسبت به سهام
- قرار گرفتن در معرض ریسک نکول و ریسک تورم
جمع بندی
در این مطلب با مفهوم و کاربرد بازارهای بدهی آشنا شدیم. به طور خلاصه میتوان گفت:
سرمایهگذاری فعال در بازار مالی بورس
در بازارهای مالی همیشه بحث استراتژی مطرح است. سرمایهگذاری فعال (Active) و غیر فعال (Passive) هم دو استراتژی مهم و مورد بحث در تمام بازارهای مالی از جمله بورس هستند. هر یک از این دو استراتژی معایب و مزایای خاص خود را دارند که بهتر است پیش از انتخاب حتماً با آنها آشنا شوید.
اگر نمیدانید تفاوت این دو سرمایهگذاری در چیست و هر یک چه مزیتها یا نقطه ضعفهایی را برایتان به همراه خواد داشت، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید. امروز در این مقاله از سرمایهگذاری فعال در بورس و مزایا و معایب آن خواهیم گفت و در مطالب بعدی به سرمایهگذاری غیر فعال و تفاوت این دو نوع سرمایهگذاری میپردازیم.
سرمایهگذاری فعال در بورس چیست؟
سرمایهگذاری فعال یا پویا نوعی استراتژی است که شامل معاملههای پی در پی است و هدف از این معاملهها شکست دادن میانگین بازده شاخص سهام است. استفاده از این استراتژی نیاز به دانش زیادی برای تجزیه و تحلیل بازار دارد تا شخص بتواند بهترین زمان برای باز کردن معامله و خرید و بستن آن را شناسایی کند.
برای استفاده از استراتژی سرمایهگذاری فعال میتوانید از طریق صندوقهای سرمایهگذاری مشترک یا Eftها اقدام کنید یا حتی خودتان آن را انجام دهید.
مدیرهای صندوقهای سرمایهگذاری طیف وسیعی از دادههای کمی و کیفی در مورد اوراق معایب بازار ثانویه بهادار، روندهای آتی بازار، جهشهای اقتصادی گسترده و … را در طی زمان جمعآوری کرده و از طریق همین دادهها و اطلاعات قادر به تحلیل و شناسایی نقاط ورود خروج هستند و میتوانند از نوسانهای کوتاه مدت هم به سود برسند و همینطور دارایی خود را حفظ کنند.
عدم مدیریت صحیح و مداوم پرتفولیو، سرمایهگذار را دچار ضررهای جبران ناپذیری خواهد کرد و میتواند اهداف بلند مدت شما را با شکست روبرو کند. از همین رو بیشتر توصیه بر آن است که داراییهای خود را در سرمایهگذاری فعال قرار ندهید به ویژ وقتی پای اهداف بلند مدت (پس انداز بازنشستگی و …) به میان میآید.
سرمایهگذاری فعال چه مزایا و معایبی دارد؟
برای شناخت بیشتر این استراتژی بازار بهتر است نگاهی به معایب و مزایای آن داشته باشیم تا معایب بازار ثانویه بتوانیم بهترین راهکار را برای سرمایه خود اتخاذ کنیم. از جمله مزایای سرمایهگذاری فعال میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
انعطافپذیری در بازارهای بی ثبات
سرمایهگذار فعال چه در صعود بازار و چه در نزول آن میتواند سود کرده و سرمایه خود را حفظ کند. در واقع سرمایهگذار فعال میتواند در سیر بازار نزولی موقعیت دفاعی را انتخاب رکرده و داراییهایش را حفظ کند تا از ضررهای جبران ناپذیر جلوگیری نماید. علاوه بر این، این سرمایهگذار قادر است در بازار صعودی سهام بیشتری خریداری کند. چنین سرمایهگذاری با پاسخهای لحظهای و سریع خواهد توانست تا عملکرد معیارهای بازار مثل S&P 500 را در کوتاه مدت شکست دهد.
گزینههای معاملاتی گسترده
سرمایهگذاری فعال این امکان را به شما میدهد تا از استراتژیهای معاملاتی همچون Hedging (پوشش ریسک) برای کسب سودهای بزرگتر و بیشتر استفاده کنید و شانس موفقیت خود بر شاخصهای بازار را زیاد کنید. البته این کار میتواند تا حدی هزینهها و ریسکهای مرتبط با سرمایهگذاری فعال را افزایش دهد. به همین خاطر است که این نوع سرمایهگذاری تنها به متخصصها و سرمایهگذارهای با تجربه پیشنهاد میشود.
مدیریت مالیات
مشاور یا مدیر پرتفولیو میتواند به کمک سرمایهگذاری فعال اقدام به انجام معاملاتی کند که از سود این معاملات بتوان مالیات را پرداخت کرد.هر چند که از طریق سرمایهگذاری غیر فعال هم میتوان ضررهای مالیاتی را جبران نمود اما سرمایهگذاری فعال به دلیلی میزان معاملات بیشتر فرصت بیشتری هم برای جبران ضرر در اختیارتان قرار میدهد.
و اما معایب این نوع سرمایهگذاری:
هزینههای بیشتر
در این برهه، اکثر کارگزاریها بابت خرید معمولی سهام و EFT کارمزدی از کاربر دریافت نمیکنند. با این وجود استراتژیهای معاملاتی پیچیدهتر شامل کارمزد میشوند. از این رو، اگر قصد دارید تا در صندوقهایی با مدیریت فعال سرمایهگذاری کنید، لازم است که هزینههای بیشتری پرداخت کنید.
ریسک بالا
سرمایهگذاری فعال به همان میزان که میتواند سوددهی بالایی داشته باشد، میزان ریسک و ضرر را هم افزایش میدهد. در واقع سرمایهگذاریهای بزرگ با افزایش ریسک، ممکن است ضررهای زیادی را هم متوجه سرمایه شما کند به ویژه اگر بخشی از این دارایی و سرمایه به شکل قرض و حاشیه سود بوده باشد.
قرار گرفتن در معرض ترندها
با سرمایهگذاری فعال به راحتی در مسیر ترندها قرار میگیرید و فرقی هم نمیکند این ترند به چه سمتی برود. تصور کنید موقعیت فردی را که در ابتدای سال 2021 دست به خرید سهام لوازم ورزشی خانگی دلار زد تا از فرصت کرونا و افزایش ارزش این سهام به نفع خود استفاده کند. در اواخر سال 2021 به دلیل کاهش محدودیتهای کرونا ارزش این سهام کاهش پیدا کرد و دارایی این فرد شاید به یک سوم رسید. این همان اتفاقی است که سرمایهگذاری بر اساس ترندها را سخت میکند.
در مبحث بعدی با سرمایهگذاری غیر فعال و تفاوت آن با سرمایهگذاری فعال در بورس آشنا میشویم.
دیدگاه شما